Sanatçı Abidin Müslüm Baysal’ın dijital standı “Zaman mı? Yer mı?” lebriz.com internet sitesinin aktüel stantlar kısmında izlenebiliyor. Stant, 31 Mart’a kadar açık olacak.

Baysal standını şu sözlerle anlatıyor:

“Zihin ideolojisinin en değerli isimlerinden biri olan Descartes, “düşünüyorum öyleyse varım derken”, varlığının ispatını, beyninin zihinsel işlevine dayandırıyordu. Zira ona nazaran, algıladığımız şeyler, biz onları algılayabildiğimiz için vardı ve bunun kararını niyetlerimiz veriyordu. Ancak algılar, bireyden şahsa nazaran değişebiliyordu. Öyleyse algılarımız, Descartes’e nazaran “kötücül bir cin” tarafından çarpıtılıp, bizim kanılarımızı manipüle etmeye mi yarıyordu. Yani algılarımız görünmez bir el tarafından mı yönetiliyordu?

Varlığın, varlığı, yalnızca zihin üzerinden anlaşılabilir bir şeyse, o vakit, vakitte, yerde bir yanılsamadan öbür bir şey olmayabilirdi. Münasebetiyle, insan aslında, vakitsiz ve yersiz kendinde bir varlık olarak mı vardı. Dış gerçeklikten, duyuları yoluyla elde ettiği izlenimlerini, kendi sübjektif kıymetlendirme sisteminin, süzgecinden geçiren birey için, vakit ve yer, kendi yaşamsal varoluşunun gerçeklik kazanmasının, yerini oluşturmaktan öte bir şey değil miydi? Algıladığımızı varsaydığımız her şey, yalnızca zihnimizin ürettiği imajlardan mı ibaretti?

İnsanoğlunun, zihnini en çok meşgul eden, kadim sorulardan biride, evvel vakit mı vardı, yoksa yer mı? Bu sorunun karşılığı, bireyler için her çağda özel bir mana söz etmekteydi. Zira bu soruya vereceğiniz karşılık, sizin hayat için deki fikri konumunuzu ve onun uzantısı olan hayat pratiğiniz ile birlikte imgelem dünyanızı belirliyordu.

Modernizmin doğuşuyla yeni bir kozmosun içine çekilen insanoğlu için, imajların niceliği artmaya başlamıştı. Ve bu artış, güya paralel bir halde vaktin akışını da hızlandırmıştı.

Ulaşım ve bağlantı teknolojilerinin, baş döndürücü bir süratte geliştiği ve internetin keşfedildiği 20. Yüzyılın üçüncü çeyreğine kadar, insanların çok büyük çoğunluğu, ömürlerini öbür bir coğrafya görmeden, doğdukları köy, kasaba yahut kentte tamamlıyorlardı. Münasebetiyle hudutlu bir imajlar dünyasının içinde, bu beşerler için, yer, içinden geçtikleri tek düze zamansal akışta, dekor oluşturmaktan öte bir mana taşımamaktaydı. Vakit ve yerin iç içe geçmiş, senkronize olmuş bütünlük hali, bireyi, ferdî hayatında sürprizlere kapalı, neredeyse devinimsiz denebilecek bir oluşun içinde yaşatmaktaydı. Beşerler, şimdi tüketim histerisinin kurbanı olabilecekleri, imajların hâkimiyetinde ki bir ekonomik toplumsal tertip içinde yaşamıyorlardı.

Sınırsız tüketme güdüsünü, tüm topluma aşılamayı, merkez fikir haline getirmiş olan yeni kapitalist anlayışın, gerçekleştirdiği internet ihtilaliyle birlikte, yaşanan toplumsal değişim ve dönüşüm, bireyi, sosyo ruhsal olarak, dijital kültürün objesi haline getirmişti. Tüketim toplumunun devamı açısından, imajlar, insanı, kendi gerçekliğini göremeyeceği kadar büyük bir ilizyonun içine yanlışsız yönlendirmek için kullanılmıştı. Ve böylelikle her istikametimiz imajlar tarafından kuşatılmış oldu. Bu imaj bombardımanı içinde birey, evvel kendine ve sonrasında tabiata karşı yabancılaşmıştı. İnternet aracılığıyla, cep telefonları ve bilgisayarlarımız üzerinden, başta youtube olmak tüm toplumsal medya uygulamaları bireyi “gerçeklik sonrası” diye tanımlanan yeni bir sanal gerçekliğin kesimleri haline getirtmişti. Geliştirilen “arttırılmış gerçeklik” teknolojisi ile beşerler artık oturdukları yerden hiç kalkmadan, istedikleri her yere gidebilecek, istedikleri her şeyi sanal olarak deneyebileceklerdi. “Matrix” bir nevi gerçeklik kazanmaktaydı. Önümüzde ki periyotlarda İnsan vücuduna yapılacak dijital müdahalelerle, insanlık, güya “Trans Hümanizm” çağı olarak isimlendirilen geleceğe hazırlanmaktaydı. George Orwel’ın 1984 Romanı, dijital teknolojinin sayesinde, insanların isteği da yaratılarak bir biçimde gerçekleşmekteydi. İnsanların, tüketmeye en çok gereksinim duyduğu şeyler, artık dijital dünyanın sunduğu uygulamalar olmuştu. Zira dijital dünya, gerçekliğin yarattığı dertten, uzaklaşmamızı sağlayacak yegâne çıkış yolu olarak bilinçaltlarımıza zerk edilmişti.

Günümüzde, insanoğlu, kendi zihnine, artık geri dönüşü pek de mümkün olmayan tuzaklar kurarak, gerçeklik hissini büsbütün kurgusal bir hale getirmiştir. Bireyler, artık kendine yabancılaşmanın tarihini, geri dönüşü olmayacak formda yine yazan bir varoluş içine hapsolmuştur.

Vakit ve yer artık gerçek temsiliyetlerinin ötesinde, sanal bir temsille, dijital bir ilüzyonun fonunu oluşturmaya başlamışlardır. Daima kendini tekrar eden ve böylece bireyin psikolojisini manipüle eden imajlar, vakti ve yeri baypas edip kendi sanal gerçekliklerini, gerçekliğin yerine ikame etmeye başlamışlardır. Ve bunu gerçekleştirme vazifesi, insani duyarlılıklardan mahrum, aşikâr bir maksada hizmet etmesi için tasarlanmış “yapay zekâlara” verilmiştir. Platon’un mağara alegorisinde olduğu üzere, insanların sanal zincirlerle, önlerinde köle oldukları, ekranlar ve oradan daima olarak akmakta olan imajlar gerçekliğin yerini almıştır. Böylelikle 21.yüzyılda, dijital çağın “Kötücül Cin’leri” yapay zekâlar olmuştur.

Tüm olup, bitenlerin ışığında, gerçekliğe ve algılarımıza, sanatın penceresinden baktığımda ise bu durumu nasıl resmedebilirim diye düşündüm ve kendime şu soruyu sordum;

“Zamanın ve yerin temsilini plastik olarak renklere versek ve renkleri, vaktin ve yerin plastik temsili misyonuyla kullansak, zihinsel algı ve düşünüş biçimimiz değişmediği sürece, vaktin ve yerin değişikliğini, renkleri değiştirerek göstermek, sahiden bizim için bir şey söz edecek midir yahut bir gerçekliğe tekabül edip bu durumu sahicileştirebilecek midir?”

Kendime yöneltmiş olduğum bu soruya, plastik açıdan bir yanıt üretebilmek gayesiyle, bir dizi serigrafi baskı kurguladım. Tasarladığım fotoğraflarımın, inşası için seçtiğim renkleri, kurgusal plastik imgelemim de vakti ve yeri temsil etmeleri maksadıyla kullandım. Figürlerin hareketlerini sabit kılarak, zihinsel sabitliklerini sembolize etmek istedim. İmgelemimi, bu halde kodlanmış, plastik bir dışavurumla göstererek, zihinsel esaretimize ayna tutmak istedim.

Ayrıyeten, kullandığım renkleri, gerçeklik algısını bozmak için, formları modle etmeden uyguladım. Böylelikle üç boyut efekti yaratmadan, zaman- yer bağını, kavramsal bir durum olarak algılatmak istedim. Beraberinde, renkleri, bu halde plastize etmekteki bir öteki gayem ise, insanlığın, zihinsel olarak gerçeklikten kopma halini, iki boyutlu, sabit denilebilecek bir durumun içine, sıkışmış olarak gösterme isteğimdir.

21.yüzyıl insanı için, gerçeklik mi kaybolmuştu? Yoksa insanoğlu, sanal gerçekliğin yaratmış olduğu dijital bir kara delikte mi kaybolmuştu? Ya da her şey bir ilizyonun, gerçeklik olarak kabul ettiğimiz yanılsamalarından mı ibaretti?

Vakit mı? Yer mı? Demiştik!

Cumhuriyet