Özdemir İnce, yakın tarihimize ve günümüze ait toplumsal, toplumsal, siyasi alanlarda bütünlenen yazılarından oluşan Türk Aydınlanması ve Laiklik (Sia Kitap) isimli kitabının birinci kısmında, Tanzimat’tan Birinci Meşrutiyet’e, İttihat Terakki’den Cumhuriyetin ilanına ve Cumhuriyet İhtilallerine kadar aydınlanma gayretinin siyasi ve ideolojik temellerini inceliyor. İkinci kısımda ise aydınlanmanın temeli olarak laikliğe ve bilhassa AKP devrinde Türk siyasetinin laiklik aykırısı faaliyetlerine ışık tutuyor. Özdemir İnce ile kitabı üzerine konuştuk.

Yazılarınızın hangi tarih aralıklarında yayımlandığını sorarak başlayalım söyleşimize?

Kitapta 23 Nisan 2012 – 2 Haziran 2014 tarihleri ortasında Aydınlık’ta yayımlanan yazılar yer alıyor. Bu fırsattan yararlanarak bir kederimi açmak istiyorum: Şairliğimle ilgi bir doktora tezi yazıldı, Dr. Soner Akpınar yazdı. Celal Soycan ve Metin Cengiz inceleme kitapları yazdılar. Ancak bunların dışında dişe dokunur bir tenkit yazısı yok. Halbuki her biri 500-600 sayfalık 4 cilt olarak Tekin Yayınevi tarafından yayımlanacak 70 yıllık bir “yapıt” kelam konusu.

Dört kuramsal (poetika) kitabım üzerine tek yazı yayımlanmadı. Gazetelerde yayımlanan makalelerin toplandığı kitaplar hakkında tek yazı yazılmadı. Niyet yazılarından korkuluyor ülkemizde. Yazmak için tahminen de ölmemi bekliyorlar. Çeviri yapmayı, programım tamamlanınca, yıllar evvel bırakmıştım. Şiir yazmayı da 2019 yılında, Gençler İçin 50 Turfanda Miir’in yayımlanmasıyla bıraktım. Bu söyleşi ile kitaplarım hakkında söyleşi faslını da bırakıyorum. Kâfi artık!

TÜRKLÜK ŞUURU

Yusuf Akçura’nın 1904 tarihli 32 sayfalık makalesinde irdelediği üç temel yol; Osmanlıcılık, İslamcılık, Türkçülük çerçevesinde “Üç Tarz-ı Siyaset”in değerini nasıl yorumluyorsunuz?

Üç Tarz-ı Siyaset 1904 yılında yayımlandığı vakit değerli bir kitaptı. Günümüzde de tarihî bir kıymeti var. Çokuluslu, çok dinli ve kültürlü bir imparatorlukta bir Osmanlı kimliği yaratmak mümkün değildi. İslamcılık da mümkün değildi. Abdülhamit tarafından desteklenen Panislamizim ise bir hayaldi. Türkçülük’e gelince Anadolu’nun bilgisiz Türkleri kendilerini Türk saymıyordu. Halkta Türklük şuuru Cumhuriyetten sonra oluştu. Çok etnisiteli, çok dinli bir imparatorlukta ırka dayalı bir Türk ulusu yaratmak da simyacılıktan da öte bir şeydi.

DİN VE DÜNYA PARSELLERİ AYRILMALI

Ziya Gökalp’in 1929 yılında kitaplaşan üçlü sorgulaması; Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak ne tarafta bir ivme olarak nitelenmiştir?

Bugün, sorunuzdaki üç “…leşmek”ten yalnızca muasırlaşmak (çağdaşlaşmak) kıymetlidir. Maksat Avrupa’nın uygarlık seviyesine erişmektir. Batı’nın tekniğini alıp kültürüne sırtını dönmek mümkün olmadığı üzere birebir vakitte bol çıkmazlı bir çelişkidir. Zira uygarlık, adedini kemirip koçanını fırlatıp atacağınız bir mısır değildir.

“Muasırlaşmak” bilimin ve aklın prosedürünü ve erişim alanlarını kabul etmektir. İslam dünyasının büyük trajedisi buradadır: Hem akla ve bilime muhalefet edip bu ikiliyi İslamın doğmalarıyla çarpıştıracaksınız; hem Kuran’da, bilimsel çalışmaların eserlerini onaylayacak ayetler arayıp bulacaksınız… Bunun mümkün olmadığına İslam dünyasındaki “vaziyetin durumu” tanıklık ediyor. Evvel dinin egemenlik alanı ile dünyanın egemenlik alanındaki sonu çizerek parselleri ayıracaksın!

TÜRKİYE’DE YAŞARIM

Tarihte yaşamak istemediğiniz bir periyot var mı?

İstememekle olmaz. İstemediğiniz şeyle, şeylerle uğraş edeceksiniz. İstediğiniz hale getireceksiniz onu. Bana öbür ülkelerde güvenlik içinde yaşamam önerildi. Elbette resmen değil. Dostlar ortasında. Yaşarsam Türkiye’de yaşarım, onu kimseye bırakmam.

Türk, Türklük ve Anadolu emsal özdeşleşmesine ait vargılarınız nelerdir?

Greklerin Anadolu dedikleri, Haçlı Seferleri’nden bu yana Türkiye olarak tanımlanan topraklarda yerleşik Türkiye Cumhuriyeti’nin kimlik ve pasaportuna sahip insanların yurdudur burası. Bu kimlik ve pasaporta sahip insanlara da soy ve dinine bakılmaksızın, “Türk” denir. Türklük bir ırk değildir. TC’nin pasaport ve kimliğine sahip olmaktır.

Lozan Konferansı öncesini Mustafa Kemal Paşa, İsmet Paşa, Kâzım Karabekir ve Rauf Orbay’ın gözünden nasıl aktarıyorsunuz?

Evet! Lozan öncesinde Mustafa Kemal Paşa ile İsmet Paşa Cumhuriyeti hedefliyordu. Öteki iki paşanın bu türlü bir maksadı yoktu. Dahası karşıydılar. Lakin daha sonra, ahenk sağlamasalar da kabul ettiler.

AKP’nin yaptığına iç savaş denebilir mi?

Silahsız iç savaş elbette.

Kahramanları olduğu kadar, hainleri de bol bir kitap desem haksızlık etmemiş olurum sanırım?

Kahramanın olduğu yerde her vakit hain de vardır.

DURUM SIKINTI LAKİN UMUTSUZ DEĞİL

Cumhuriyetin kurucu durakları olan Siyasi İhtilaller, Toplumsal İhtilaller ve Hukuk İhtilali başlıklarında gruplanan 15 maddeden bugün yerinde yeller estirilenleri sıralarsanız sizce hangileri başa güreşir?

Durum güç lakin umutsuz değil! Anayasa ve İhtilal kanunları yerinde duruyor. Cumhuriyetçi hükümet kurulunca sürücü de değişmiş olur. Çağdaş sürücü kontağı çevirir ve marşa basar.

Dosdoğru soralım: Kitapta üzerine yazdığınız bir dizi yazınızı bileştirdiğiniz Mahmut Esat Bozkurt’un Türk tarifi nedir?

Siz, dedikleri üzere, Bozkurt’un sahiden ırkçı/faşist olup olmadığını soruyorsunuz bana. Bozkurt ırkçı falan değildir. Dr. Reşit Galip üzere, Şükrü Saracoğlu üzere sol ulusalcı tavırlarıyla klasik mürteci tayfasının düşmanlığına gaye olmuş bir devrimcidir. Onlar Cumhuriyete “Halk Cumhuriyeti” derler.

Atatürk’e direkt çatamayanlar bu kıymetli insanlara saldırmışlardır. Bunlardan birini Türk Aydınlanması ve Laiklik’te teşhir ettim. Bu kimse Sabah gazetesi muharriri Engin Ardıç oluyor. (Kitabın ikinci baskısında ismi dipnotu olarak verilecek.)

Kitabın 137. sayfasında söyle bir cümle vardır: [“Ariler medeniyet kurucularıdır. İdealistlik o kuvvettir ki, Arilerin üstünlüğünü gösterir. Yahudi, Ariliğin en muhakkak zıddıdır. Museviler göçebe değil asalaktır.” Kavgam isimli kitabında Adolf Hitler mi söylüyor? Hayır efendim, Atatürk İhtilali isimli kitabında Mahmut Esat Bozkurt söylüyor.]

Dur hele: Bunları Sabah gazetesi yazıcısı Engin Ardıç, 20.2.2010 tarihli ve “Bozkurtların Bilmemnesi” başlıklı yazısında yazıyor. Alıntıladığı cümle Hitler’in Kavgam isimli kitabından alıntı.

M.E. Bozkurt, “Atatürk İhtilali I, II” (Kaynak Yayınları, 2003) isimli kitabının 50. sayfasında Hitlerciliği tanımlarken Kavgam’dan bu alıntıyı yapıyor. “Ariler medeniyet kurucularıdır. İdealistlik, o kuvvettir ki, Arilerin üstünlüğünü gösterir. Yahudi, Ariliğin en bariz zıddıdır. Museviler, göçebe değil sığıntıdır. Irkın koruması mevcudiyetinin gayesidir. Köylülük ırkın ambarı, korumasıdır.” (Hitler, Kavgam, III. Kısım. Irk, Toprak ve Kan).

Kendisi az buçuk tahsil gördüğü, milletin Kavgam ve Anadolu İhtilali’ni okumadığını (kendisi de baştan sona okumamıştır) düşündüğü için asparagas yapmaktadır. Başı bu cinsten palavralarla dolu. Bir gün, birinin çıkıp yaptığı haydutluğu yakalayacağını düşünmemiştir. İhtilallere ve devrimcilere çamur atarak, CHP karşısında kabadayılık yaparak para kazanır.

Ayrıyeten, Dr. Abdullah Cevdet’in, Türk ırkını ıslah etmek için Avrupa’dan damızlık erkek getirtmeyi düşündüğü iftirasına, Cumhuriyet düşmanı mürtecilerin çıkardığı palavraya dayanarak yazı yazacak kadar da meslek ahlakından yoksundur!

Cumhuriyet