Konuk müellif: Emel Seçen

Ali Koçoğlu yani Ali Usta, 1988 imali, Giuseppe Tornatore’nin Cinema Paradiso sinemasından çıkmış üzere, şimdi ilkokul çağında yalnızca bir anons ile dünyası değişir “Kaynarca Sinemasında, bu akşam Ayhan Işık” Kıssayı ondan dinleyelim:

Malatya’da sinema salonu vardı ancak ben kazası Arapgir’de yeni açılan “Kaynarca” salonunda yetiştim. Akşamları sinema gösterimleri olurdu, birde hafta sonları gündüz “bayanlar matinesi” vardı. O vakit araçla anons yapılırdı, çocuklar ağaçlara tırmanır izlemeye çalışırdı, tek sinema salonu, Ayhan Işık’ın oynadığı “Kanun Namına” ile ayak bastım ve her şeyi merhum ustam Sadık Bey’den öğrendim. O bana babacan tutumuyla ‘sinemayı seviyorsan gel!’ demese, hayat tahminen öteki halde gelişecekti. Sevmek ne söz, sinema benim hayatım oldu. Sinema nasıl oynatılıyor, bu makine nedir sorularına karşılık bulma isteği, beni bugünlere taşıdı. O günden sonra ustamın yanından ayrılmadım, ne öğrensem kârdı. İlkokul bitti fakat gönlüm daima sinemadaydı. Ustam, ‘önce okul, oku adam ol’ dedi lakin ben çok ısrar ettim. Bana, bobin sarmayı, makineye sinema takmayı öğretti.

Ali Koçoğlu ve Emel Seçen

– Sonra İstanbul’a geliyorsunuz, birinci iş neresi?

Şehzadebaşı, Kulüp Sineması. O vakitler sinema salonları karşılıklıydı, yanında Turan Sineması, karşısında, Gül, Gündeş ve Yeni Sinema, bir de Beyazıt, Marmara Sineması. Hem Kulüp Sineması’nda hem Marmara Sineması’nda çalıştım. Sinemalarda diş kırıkları çok olurdu, yani sineması takmakla iş bitmiyor. Bazen gelişte, bazen bakımsızlıktan harap gelirdi sinema. Dişler temizlenir, yırtık bantlar onarılır ve sinemanın kopmaması için her şey yapılırdı. Şayet koparsa, asetonla sineması bandını kazıyıp, yapıştırırdık. Küçücük bir camım vardı, oradan sinema boyunca daima denetim ederdim. Her şey 32 diş, tambur ve dişler etrafında döner. O gün bugündür, gözüm perdede, kulağım makine sesindedir. Ustam öğretmişti, daima elimde bir makas ile şayet sinema tutuşursa müdahale eder, keserdim yoksa sinemanın hepsi yanar, kül olma riski var, sineması kurtarırdım. Üstte musluklar vardı, çabucak vanayı çevirirdim. Kömür yetişmedi bir gün, koştum Turan Sineması’na, aldım sineması oynatmaya devam ettim.

– Yangın söndürücü üzere yetişiyorsunuz, canınızın yandığı ya da seyircinin sineması izleyemediği oldu mu?

Birçok arkadaşımın elleri yanmıştı, bende de oldu, çabucak kestim. Seyirci iki, üç kareyi izleyemedi haliyle.

– Anthony Quinn’in oynadığı Davet sinemasını Marmara Sinemasında oynatıyorsunuz, birinci iki gün hiç seyirci gelmiyor, sonra neler oluyor?

Türkiye’ye, Sunar sinema getirmişti, birinci iki gün kimse gelmedi. Çok uzun bir sinemaydı, 4 bobin değiştirirdim, üç saat sürerdi. Odamın camı tam İstanbul Üniversitesi’ne bakardı, hareket olmayınca girişe “İslamiyet’in Doğuşu, Davet filmi” afişini astık. Hoparlörleri yalnızca salona değil muhtemel kalabalığa karşı dışarıya verdim. Balkonda bayanlar, öbür yerde erkekler otururdu. Millet aptes alıp sinemaya gelmeye başlamıştı. Kuyruk, Aksaray’ı bulmuştu ve üç, dört ay aralıksız oynattık, büfe gereç yetiştiremiyordu. O sinema boyunca evimden alındım ve bırakıldım, tüm yemekleri makine dairesinde yedim.

Misal durumu, Maksim’in yanındaki eski Taksim Sineması’nda yaşadık. Toros Sinema, Türkiye’ye Raj Kapoor’ın Avaramu sinemasını getirmişti lakin hiç ilgi yok. Sahibi kapının önüne bir sandalye koydu ve müzikleri dışarı vermeye başladı, sonra da yer yok dedi. O sinema Türkiye’de bu formda tuttu.

– Gelelim o efsane sinemalara, ampullerin renkli, sandalyelerin ahşaptan, gerçek yıldızların altında, yazlık sinemalara. İstanbul’da kaç yazlık sinema vardı?

Her semtte yazlık sinema vardı, toplam beş yüz yazlık sinema, düşünün. Bobini alır, akşam saat dokuz üzere takardık. O vakit herkes sinemaya gelirdi, bu bir kültürdü.

– Şu an Cinemajestic makinistisiniz. Hasret kaldığımız basın gösterimleri, galalar, sinema şenliklerinden unutamadığınız anınız var mı?

Yeni Melek, Emek’te çalıştım, Fitaş’tan emekli oldum. O vakitler sinemalar kömürlüydü, basın ön gösterim vakitleri sinema başlayınca, Atilla Dorsay yanıma gelir, “sol taraf biraz flu, amperi ayarlasana” der, düzeltirdim çabucak. O vakit ampermetreler vardı, 60 amperi, 80 yapınca bembeyaz olurdu. Ne Atilla Dorsay, ne Ali Ulvi beni yalnız bırakmadı, bir de senin hakkını ödeyemem. Şenlik vakitlerinde sinemanın kenarlarında düzeltilmesi gereken yerler olurdu, elimiz ile temizlerdik. Bir gün Eczacıbaşı, sahipleri var şenlikte üç, dört kısım bölüm vardı, ben üst çıktım ve arkadaşa tembih ettim lakin bir de geldim ki birinci kısmı, üçüncü kısma takmış, çabucak bir telefon geldi, koştum müdahale ettim, Fitaş’ın işvereni Sedat Beyefendi “Ali beyefendi, şenlik bitene kadar sen buradan bir yere ayrılmayacaksın!”dedi.

Hiç unutamadığım ise direktör Sinan Çetin’in, sinemasının basın gösterimi öncesi, üç, dört katlı pasta kesilecek, bana seslendi ve “Benim, Atilla Dorsay’ım buraya gelsin! Bütün sinemaları altı, yedi sefer izler, emeği çoktur, en son kararı, o verir!” dedi.

– Artık sinema seyirci ile buluşamıyor ancak geçmişte Emek nasıldı?

Değişikti, ben sabah 11.00’de geldiğimde bakardım, her yer kuyruk. Ne vakit gelmiş, bu beşerler derdim. Saat 11.30 da başlayıp akşam 21.30’a kadar aralıksız sinema oynatırdık.

– Seyirci nasıldı?

Seyirci, şuurluydu. Beyoğlu’na gidelim, kahve içelim, bir de sinema izleyelim sıkıntısı ve gideceği sineması bilirdi. Artık televizyon ve pandeminin tesiri de eklenince, kaliteli sinema de çıkmayınca seyirci soğudu, uzaklaştı.

– Dağıtım konusu geçmişte farklı, sinemaların sizlere ulaşımı ve seyirci ile buluşması nasıl olurdu?

Avrupa’dan yabancı sinema gelince, İstanbul ve Anadolu yani Adana, Ankara, İzmir ve Samsun için birer kopya verilirdi. Tek kopya olduğu için buna o vakitler, taşımalı oynama, denirdi. Fitaş’ta oynadığı sırada Harbiye Has, Şişli Konak’ta oynayacak. Kurye motorları vardı, bobin bana gelene kadar reklam oynatırdım zira öbür sinema salonundan çıkıp da bir aksilik oldu mu, teknik bir arıza oldu bekleyeceğiz derdim lakin kıyamet kopardı, seyirci çabucak huysuzlanırdı.

SİNEMA SİNEMADA İZLENİR

– Sinema nerede izlenir?

Bu birlikte sloganımız, sinemaya yüreğini koymuş herkesin söylediği “Sinema, Sinemada izlenir”. Ben, sinemada büyüdüm, o efektler, sesler, öbür bir dünya, seyircinin gelmeyişini anlamam mümkün değil. Biz bir aileyiz, bir defa Beyoğlu, sinemayı birinci öğrendikleri yer, bana kalırsa sinema izlemeyi diğer biçime dönüştürmeye çabalamak, baba meskenini unutmak üzere. Üstelik hala halk günleri var, haftada bir gelinebilir. Pandemi, her şeyden beter!

Ali Koçoğlu, altmış yıla varan sinema seyahatinde, makine çalışırken sesi dinleyip, ne olduğunu bilen bir usta. Bugünlerde “Hoş geldiniz, iyi ki varsınız” diye karşıladığı seyircilerini özlüyor, makineler de onu…

Cumhuriyet