Aslında İstanbul Sinema Festivali’nin ekim ayındaki çevrimiçi seçkisinde birinci defa gösterildi “Unidine” ancak o vakit kaçırmış olanlar -benim gibi- ve tahminen tekrar izlemek isteyenler için artık de Öbür Sinema’nın Bir Diğer Ocak seçkisiyle izleyici karşısında Christian Petzold’un son sineması. “Undine” kökleri Germen mitolojisine kadar uzanan, Alman ve kuzey Avrupa edebiyatında da periyot devir işlenmiş (Hans Christian Andersen’in “Küçük Denizkızı” masalı ile Fouqe’nin Petzold’a da ilham olmuş “Undine” isimli klasik romanı akla birinci gelen örnekler) Undine efsanesinin çağdaş bir uyarlaması, daha kestirme bir deyişle çağdaş bir aşk masalı.
MİTOLOJİK EFSANEDEN ÇAĞDAŞ MASALA
Çok kısaca bahsetmek gerekirse Undine Germen mitolojisinde bir deniz yaratığı olarak ya da bir çeşit su perisi olarak anlatılıyor. Ormanlardaki göllerde bulunan bu periler beşere benziyorlar fakat insan ruhuna sahip olmadıklarından lakin evlenirlerse ölümlü olabiliyorlar. Undine’yle evlenip de onu aldatan ya da ter eden şahıssa, efsaneye nazaran, Undine tarafından öldürülüyor.
Christian Petzold sinemaya süratli bir giriş yapıyor ve baştaki ayrılık sahnesinde hem baş şahsı Undine’yi tanıyor hem de onun ağzından kısaca Undine efsanesini anlatıveriyor. kendisini terk edeceğini söyleyen sevgilisine “Beni terk edersen seni öldürmem gerekir” diyen genç bayanın Unidne efsanesini gönderme yaptığını anlamadığınızda bile aslında onun gerçekten bir cinayet işlemeyeceğini ve aşka dair melankolik bir alegori yaptığını hissediyorsunuz. Berlin’de yaşayan ve Berlin kentinin tarih içinde nasıl kurulup geliştiğine dair bir müzede tıp rehberliği yapan Undine kısa bir mühlet sonra yeni bir sevgili bulacak (profesyonel bir dalgıç) ve mitik öykü sinemada çok farklı bir bakış açısıyla tekrar anlatılacaktır. Tam bu noktada şunu da belirtmek gerek: Üstte ismi geçen edebiyat göndermeleri elbette Petzold’un da dimağında yer etmiş fakat Alman sinemacı asıl ilham kaynağının Ingeborg Bachmann’ın “Undine Gidiyor” isimli hikayesi olduğunu ve Bachmann’ın bayanı bir cazibe nesnesi olmaktan çıkarıp tüm efsaneyi yine kurguladığı uyarlamasının onu çok etkilediğini de söylüyor bir söyleşide. Sonuçta Undine, evet bir aşk masalı ve koyu bir melankoli de içeriyor lakin son analizde izleyene aşka dair yeni bir umut, hatta neredeyse yaşama sevinci veren bir sinema yapmış Petzold; ya da ben her şeyi büsbütün zıddından okudum :)…
Bu kıssanın Berlin’de geçiyor oluşu ve Undine’nin Berlin kentinin tarihi üzerine bir müzede çalışıyor olması da aslında tesadüf değil elbette. Berlin bir bataklığın üzerine inşa edilmiş (hatta Berlin sözcüğü bile bu manası içeriyor; bataklık, kurutulmuş bataklık, ırmak yatağı üzerine kurulmuş üzere bir manası var) ve su perilerinin yerleri, ormanlar, göller, sular yok edilmiş, Undine yersiz yurtsuz kalmış… Bunu sinema boyunca çeşitli sahnelerde metaforik imgelerle anlatıyor zati Petzold (kırılan akvaryum sahnesi gibi).
BİR PARANTEZ
Sinemanın içinde anlatılan bir saray sorunu var ki, bahsetmemek olmaz sanıyorum; sebebini anlattığımda siz de anlayacaksınız sanırım. Undine özel bir heyet için yapacağı sunumu prova ederken Prusya periyodundan kalam bir sarayı anlatıyor. Bu asary 2. Dünta Savaşı sırasında bombalanarak harabeye dönüşüyor ve sonrasında Doğu Almanya hudutları içinde kalan bu yapı vaktin idaresi tarafından büsbütün temizlenerek yerine yeni ve Petzold’un tabiriyle berbat mi berbat öteki bir yapı inşa ediliyor. 1989’da soğuk savaş sona erdikten ve kapitalist dünya tekrar hakimiyetini ilan ettikten sonra bu berbat bina yıkılıyor ve yerine Prusya periyodundan kalan sarayın bir replikası inşa ediliyor. “Bu o kadar saçma bir şey ki” diyor Petzold, “zira sarayın yalnızca dış cephesi yapıldı ve içinde de bir müze ve AVM var. Sinemanın Almanya’daki prömiyeri sırasında Kültür Bakanı olan hanımefendi tam yanımda oturuyordu ve bu sahneler sırasında çok rahatsız olduğunu hissettim. İkide bir kulağıma eğilip ‘Bunun sorumlusu ben değilim’ deyip duruyordu.” Eski bir sarayın yine inşası ve içine AVM yapılması… Ne kadar tanıdık değil mi? Fakat hiç değilse bir sinemacı bunu eleştirecek kadar rahat davranabiliyor ve kimse de üzerine gaz sıkıp onu terörist diye linç etmiyor; bu kısmı bize yabancı elbette.
Christian Petzold’un bir evvelki sineması “Transit”in de başrol oyuncuları olan Paula Beer (Undine) ve Franz Rogowski’nin başrollerini oynadığı “Undine” aslında bu iki oyuncu için özel de bir mana taşıyor. İzleyenler hatırlayacaktır, “Transit”de Marie (Paula Beer) bir gemi kazasında ölür ve Georg (Franz Rogowski) limana gidip denize baktığında onun tahminen de dirilerek sudan çıkmasını bekler. “Undine”de de Christoph’un (Franz Rogowski) göle dalarak Undine’yi aradığına şahit oluruz; bu noktada iki sinema ortasında çekilen çizgi en çok da bu rolleri üstlenen oyuncuların kişiliklerinde yansıyor elbet.
Christian Petzold’un Elementler üçlemesinin birinci ayağı olan “Undine” (bunun ‘su’ ile alakalı olduğunu söylemek bile gereksiz ve bir sonraki de ‘ateş’ olacak üzere görünüyor, ismi da şimdilik ‘Kızıl Gökler’) yılın bu birinci ayında Öteki Sinema seçkisiyle çevrimiçi izlenebilir ve aslına bakarsanız izlenmelidir de. Kolay kolay tesirinden kurtulamayacağınız bir aşk hikayesi bulmak istemiyor muydunuz daima?
SİNEMANIN NOTU: 9/10
Cumhuriyet
