Koronavirüs aşıların kullanıma girmesiyle bir umut ışığı belirse de İngiltere, Güney Afrika ve Brezilya’da ortaya çıkan yeni mutasyonlar bilim dünyasını endişelendiriyor. Aşı üreticileri, virüsün İngiltere varyantına karşı hala tesirli olduğunu açıklasa da bilim dünyasında Brezilya ve Güney Afrika varyantlarında aşıların yüksek aktiflik göstermeyebileceği tartışılıyor. İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Kolu, Tıbbi Viroloji Bilim Kolu Lideri ve Sıhhat Bakanlığı Koronavirüs Bilim Şurası Üyesi Prof. Dr. Kenan Midilli, virüslerin mutasyon geçirmesinin beklenen bir durum olduğunu, lakin bu mutasyonların yakından takibinin, hem olay tespiti ve izolasyonu için, hem de salgınla uğraş stratejileri açısından çok değerli olduğunu vurguladı. Bunun için de gerçek vakitli olarak müspetlik saptanan örneklerin yüzde 2’sinde virüsün genom diziliminin çıkarılarak değişikliklere yakından bakılması gerektiğini belirten Prof. Dr. Midilli, Türkiye’de de rutin Halk Sıhhati Genel Müdürlüğü koordinatörlüğünde, virüs DNA dizi tahlili takip sistemi tertibi yapıldığını söyledi.
TÜRKİYE’DE DE VİRÜSÜN GEN DİZİLİMİ YAKIN TAKİBE ALINACAK
Virüsün bulaşıcılık özellikleri ve hastalık üzerindeki seyri üzerindeki tesirlerini erkenden fark edebilmek için yakın takip edilmesi gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Midilli, “Bunu da belirli orandaki müspet örneklerden seçip bunlara tam genom tahlili dediğimiz 30 bin bazlık RNA’sının dizilimini çıkararak yapıyoruz (sekanslama). Bunun aşikâr periyodlarda değil, neredeyse gerçek vakitli olarak izlenmesi gerekiyor. Dünya Sıhhat örgütü de o gün ya da o hafta olumlu tespit edilmiş örneklerin, yüzde 2 ila 10’unda sekanslama yapılmasını öneriyor. Türkiye’de bu salgının başından itibaren nizamlı dizi tahlilleri ile virüs takibi yapılamadı. Önemli bir altyapı gerektiren bir süreç bu. Lakin bu varyantlar ve DSÖ’nün teklifleriyle, bunun için harekete geçildi. Halk Sıhhati Genel Müdürlüğü koordinatörlüğünde nizamlı bir DNA dizi tahlili ile takip sistemi kurulacak” dedi.
“İMMÜN PLAZMA ÜZERE BAĞIŞIKLIK TEDAVİLERİ MUTASYONU TETİKLEMİŞ OLABİLİR”
Kovid-19 virüsünün bu kadar fazla mutasyon biriktirmesinin kaygı yarattığını söyleyen Prof. Dr. Midilli, “Virüslerin olağanda ayda bir defa değişime (mutasyona) uğramasının bekleriz. Yılda toplam 24, bilemediniz 30 tane mutasyon biriktirmesi bekleniyordu. Fakat şu son vakitte karşımıza çıkan bu üç varyantta, neredeyse bir yılda biriktirecek kadar mutasyon var ve bunların biz atalarını (aşama etap geçmişini) görmüyoruz. Virüs evrimleşmesini oldukça ilerlettikten sonra karşımıza çıkmış durumda” dedi. Pandemi müddetince hastalığın tedavisinde kullanılan immün plazma üzere bağışıklıkla ilgili tedavilerin, bu mutasyonları tetiklemiş olabileceğinin düşünüldüğünü belirten Prof. Dr. Midilli, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Bu tip tedaviler virüs üzerinde seçtirici baskı dediğimiz (tedaviden kaçmayı öğreten) bir tesir yaratıyor. Bu mutantlar büyük ihtimalle bağışıklık sorunu olan yani virüsü çarçabuk denetim alına alamayan ya da (immün) plazma tedavisi görmüş şahıslarda meydana gelmiş ve ondan sonra toplum içinde yayılmaya başlamış üzere görünüyor”
“İNGİLTERE MUTASYONU DÜNYADA ÜÇÜNCÜ DALGA KORKUSUNA YOL AÇIYOR”
İngiltere’de (varyant 1), Güney Afrika (varyant 2) ve Brezilya’daki (varyant 3) mutasyonların en büyük tehdit olarak algılandığını söyleyen Prof. Dr. Midilli, “Her üçünde de dikkat çeken noktalardan bir tanesi bulaşıcılıklarının daha yüksek olmasıydı. İngiltere varyantının bulaşıcılık ve vefat suratının en az yüzde 30 daha yüksek olduğu ortaya çıktı. Bu, pek çok açıdan sorun oluşturacak bir tablo. Birçok ülkede Ocak başında ya da Aralık sonunda tek tük olaylar görülmeye başlandı. Lakin o ülkelerde başta Portekiz olmak üzere, İsviçre, Danimarka’da (bu varyantı taşıyan) hadise sayıları çok tasa verici oranlara ulaştı. Bilhassa Portekiz’de şu anda olayların neredeyse yüzde 60’ının kökeninde İngiltere varyantı olduğu iddia ediliyor. Başka ülkelerde de yapılan projeksiyonlara nazaran, şayet gereğince denetim altına alınamazsa, bahar aylarında varyantı 1’in bütün Avrupa ve Kuzey Amerika’da baskın hale gelmesi bekleniyor” biçiminde konuştu.
“HER ÜÇ ÜLKE DE SALGININ BİRİNCİ DALGASINI ÇOK AĞIR GEÇİRDİ”
“GÜNEY AFRİKA VE BREZİLYA VARYANTLARI AŞILARDA SORUN YARATABİLİR”
Bu üç varyantın içerisinde bağışıklık açısından en büyük problemin Güney Afrika ve Brezilya varyantları olduğuna işaret eden Prof. Dr. Midilli, bunların bilhassa aşılar açısından neden büyük telaş yarattığını ise şu halde açıkladı:
“Güney Afrika ve Brezilya varyantlarında özel bir aminoasit değişikliği var. Bunların hem doğal bağışıklık, hem de aşıların oluşturacağı bağışıklıktan daha az etkilenme, yani kaçabilme ihtimali olduğu gösterildi. Aşı firmaları da açıkladı bunu. İngiltere’deki varyantın birinci halinin aşılardan etkilenmeyeceği açıklansa da birkaç gün evvel yayınlanan birtakım bilgiler, İngiltere’deki mutasyonda, Brezilya ve Güney Afrika varyantlarındaki kilit aminoasit değişikliğinin de eklendiği tarafında. Baştan beri en çok korkulan şeylerden bir tanesiydi bu. Yani bu üç varyantta da benzeri mutasyonların olması, birbiriyle ilgisiz, farklı coğrafyalarda bu türlü değişikliklere uğraması, virüsün bu tarafta evrimleşmeye gittiğini ve evrimleşme suratının da artmaya başladığını işaret ediyor. Bu da virüsün daha fazla mutasyon biriktirerek, tahminen büsbütün dirençli hale gelme riskini ortaya çıkarıyor”
MUTASYONLAR DÜNYADAKİ TÜM PLANLARI DEĞİŞTİRDİ
Bu üç yeni mutasyonun dünyada pandemiyle ilgili tüm planları değiştirdiğini belirten Prof. Dr. Kenan Midilli, kısıtlamaların gevşetilmesi için şimdi çok erken odluğunu söyledi. Midilli, “Şu anda bütün programlar ve beklentiler değiştirildi. Evrelerden beklentiler, kısıtlama tedbirlerinden beklentileri değiştirdi bu mutasyonlar. Virüs, antikorlara daha fazla direnç kazanmadan toplumun bir an evvel aşı ile bağışıklanması, yani salgının denetim altına alınması için aşılama çalışmalarının süratle yaygınlaştırılması gerekiyor. Lakin burada da bütün dünyada yaşanan aşı tedariği sorunu kelam konusu. Aşı firmalarının, bu yeni varyantlara karşı güncelleme yapmaları gerekecek. Tüm bunlar aşılamaların gecikmesine sebep olacak. Bu da salgının uzaması, hastanelerin tekrar dolması açısından büyük bir tehdit oluşturuyor. İşte bu nedenlerle elimizdeki en güçlü silah yeniden kısıtlayıcı tedbirler maalesef. Halk sıhhati önlemlerine devam etmemiz gerekiyor. Bilhassa bu türlü bulaşıcılık suratı yüksek, mortalitesi (ölüm hızı) yüksek bir varyantın baskın hale gelme tehlikesi, hali hazırda devam eden kısıtlama önlemlerinin çok dikkatli bir biçimde ve çok tartılarak gevşetilmesi zorunluluğunu ortaya çıkarıyor” dedi.
“GEVŞEME PLANLARI
Toplumun kısıtlamalardan ruhsal ve ekonomik olarak çok yorulduğunu da belirten Prof. Dr. Midilli, bu nedenle gevşeme planlarının kısa müddetli ya da lokal olarak uygulanabileceğini belirterek kelamlarını şöyle noktaladı: “Sorun neredeyse, orada daha sıkı kısıtlama tedbirleri uygulanabilir. Lokal olarak kimi yerlerde okullar, bilhassa küçük sınıflar açılabilir. Hakikaten köy ilkokulları açılabilecek. 9-10 yaş altı çocuklar hastalığı geçirse de bulaştırma oranları çok düşük. Ancak 10-19 yaş kümesi, hem hastalığı kolay kapıyor hem de çok mobilize bir yaş kümesi olduğu için daha fazla yayıyorlar. Onun için okulların bütünüyle açılması, tahminen bu sene içinde çok mümkün olmayabilir. Önlemlere ahengi istekli olarak bıraktığımızda, bu iş birkaç hafta içerisinde tekrar aşılamanın sonuçları elde edilmediği sürece karşımıza çıkıyor hadise sayısındaki artışlar. Kısıtlama ve gevşetme döneminden sonra yoyo tesiri gösteriyor. Bir sonraki dalga daha büyük oluyor. Bunu çok iyi gördük yaz sonu ve sonbaharda yaşadığımız ikinci dalgada. Bu nedenle bütün gevşetme önlemlerinin ve bulaşmalar açısından kritik yerlerin açılmasında çok tez etmemek gerekiyor”
Cumhuriyet
