Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, dünkü kabine toplantısının akabinde yaptığı açıklamada “Covid-19 aşısı belirlenen sıralamaya nazaran Perşembe yahut Cuma günü uygulanmaya başlayacak” dedi.
Gelinen kademede salgınla mücadeledede en değerli bahsin aşı çalışmaları olduğunu vurgulayan Erdoğan, “Gereken test süreçleri tamamlanır tamamlanmaz belirlenen öncelik sırasına nazaran uygulamasına geçilecektir” diye konuştu.
Sıhhat Bakanlığı depolarında bekleyen Çin menşeli 3 milyon doz CoronaVac aşısına Türkiye İlaç ve Tıbbi Aygıt Kurumu’ndan (TİTCK) “Acil Kullanım Onayı” verilmesi ve sıhhat çalışanlarından başlamak üzere yaygın aşılamaya geçilmesi bekleniyor.
Sıhhat Bakanlığı ise başta aile sıhhat merkezleri olmak üzere tüm hastanelerde aşı hizmeti verileceğini söylüyor. Pekala, sıhhat kuruluşları aşı sürecine nasıl hazırlanıyor?
30 Aralık’ta Ankara’ya ulaşan CoronaVac aşılarının Sıhhat Bakanlığı laboratuvarlarındaki güvenlik testlerinin en az 14 sürmesi bekleniyordu.
Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca, faz çalışmaları Türkiye’de süren inaktif aşı CoronaVac’ın orta sonuçlarına nazaran aşının gereğince inançlı ve tesirli olduğunu söyledi.
Sıhhat meslek örgütleri ise aşı temininde geç kalındığını ve yaygın aşılamanın bir an evvel başlaması gerektiğini vurguluyor.
Türk Tabipleri Birliği’ne nazaran (TTB), bu koşullarda “aşıya yaygın erişimin 2021 ortası-sonundan evvel sağlanması kelam konusu değil”.
TTB, aşının hastalık bulaşına tesirinin yavaş gelişeceğini ve amaç kapsayıcılık oranlarına erişmenin birkaç yıl alabileceğini belirtiyor.
Yaygın aşılama nasıl yapılacak?
Sıhhat Bakanlığı’nın 81 ile gönderdiği yazıya nazaran, Covid-19 aşısı aile sıhhati merkezlerinin yanı sıra tüm kamu, özel ve üniversitelere ilişkin hastanelerde yapılacak.
Genelgede belirtilen sıhhat hizmet kuruluşları, CoronaVac aşısı bakanlık depolarından vilayetlere gerçek dağıtıma çıkmadan evvel, çalışma temelleri Sıhhat Bakanlığı’nca belirlenen “aşı odaları” kurmaya başladı.
Buna nazaran yatak sayısı 50 ve altında olan hastanelerde 5, yatak sayısı 51-199 ortasında olan hastanelerde 10, yatak sayısı 200-399 olan hastanelerde ise 15 adet aşı uygulama odası hazırlanıyor.
Bu sayı, hastanenin yatak kapasitesine bağlı olarak 25 aşı odasına kadar çıkabiliyor.
Bakan Koca, vatandaşların aşılanmasında “risk sıralamasının” temel alınacağını ve buna nazaran hazırlanan aşı takvimiyle toplum bağışıklığının en üst düzeye çıkarılacağını söylüyor.
Bu stratejiye nazaran birinci olarak sıhhat çalışanları ve huzur meskenlerinde bulunan şahısların aşılanacağı belirtiliyor. İkinci sırada asker, polis, jandarma, isimli işçi, cezaevinde kalanlar ve çalışanlar, üçüncü sırada ise 65 yaş üzeri vatandaşlar geliyor.
Bu kümelerden sonraki aşı önceliği, vatandaşların yaşına ve kronik rahatsızlığı olup olmadığına nazaran belirleniyor.
Vatandaşlar, kendisine ne vakit aşı sırası geleceğini e-Nabız yahut Merkezi Randevu Sistemi (MHRS) üzere mecralar üzerinden öğrenecek.
Aşı olmak isteyenlerin hastanelere ya da aile sıhhat merkezlerine başvurmadan evvel MHRS üzerinden randevu alması gerekecek.
Aşı 28 gün ortayla iki doz biçiminde uygulanacak.
Aile sıhhati merkezlerinin fiziki kaideleri aşı için uygun mu?
Sıhhat Bakanlığı, “başta Aile Sıhhati Merkezleri olmak üzere bütün hastaneleri de kapsayan” yaygın aşı uygulamasının lojistik tertibinin tamamlandığını söylüyor. Lakin bakanlık, Türkiye’de birinci basamak sıhhat kuruluşları olan aile sıhhat merkezleri, Covid-19 için yaygın aşılamaya geçildiğinde çeşitli problemlerle karşılaşılabileceğine dikkat çekiyor.
Aile hekimliklerinde aşı sürecine dair dertlerin başında fiziki yetersizlikler geliyor.
Sıhhat meslek örgütlerine nazaran, Türkiye’deki toplam 27 bin aile hekimliği ünitesinin hem insan kaynağı hem de lojistik imkanlar açısından birbirinden epey farklılık gösteriyor.
İstanbul Aile Hekimliği Derneği, mevcut aile hekimliklerinin 2 bininde doktor, 3 bininde ise aşılama hizmetlerinin olmazsa olmazlarından olan bir hemşire ya da ebenin bulunmadığını söylüyor.
Türkiye’de toplamda 7 bin civarında aile sıhhati merkezinin olduğunu tabir eden dernek, bunların bir kısmında sırf tek aile hekimliği ünitesinin çalıştığını, kimilerinde ise 15’den fazla ünite bulunduğunu aktarıyor.
Münasebetiyle pandemi sürecinde olmazsa olmaz sayılabilecek, toplumsal uzaklığa müsaade veren fizikî imkanlar birbirinden farklılık gösteriyor.
Türk Tabipleri Birliği Aile Hekimliği Kolu üyesi Dr. Emrah Kırımlı, İstanbul’daki aile hekimliği merkezlerinin yüzde 30’unun kiralık apartman dairelerinden oluştuğunu söylüyor.
Sıhhat Bakanlığı yayımladığı genelgede, aşı odasının bulunduğu yerde geniş ve ferah bekleme alanı oluşturulması gerektiğini belirtiyor fakat Kırımlı, “Aile sıhhati merkezleri genel olarak küçük yerlerdir ve bekleme alanlarımız toplumsal ara için dar” diyor.
‘Aile sıhhati merkezlerinde işçi külfeti yaşanıyor’
Dr. Emrah Kırımlı, Türkiye’deki aile hekimliklerinin yüzde 20’sinde hiç ebe ya da hemşire bulunmadığını, her aile sıhhati merkezinde en az bir doktor ya da hemşirenin eksik olduğunu kaydediyor.
Kırımlı, “Tam kapasite çalışan çok az sayıda aile sıhhati merkezi var. Türkiye’deki sıhhat çalışanı insan gücünün yalnızca yüzde 5’i aile sıhhati merkezlerinde çalışıyor lakin buna rağmen, Türkiye’de verilen poliklinik hizmetinin yüzde 35’ini biz yapıyoruz” diyor. Buna rağmen aile sıhhati merkezlerinin hali hazırda epey ağır bir biçimde çalıştığını söyleyerek, aşı sürecinde bu yoğunluğun artacağını tabir ediyor:
“2019 yılında aile sıhhat merkezlerinin poliklinik hizmetlerine 280 milyon müracaat yapıldı. Geri kalan tüm eğitim araştırma hastaneleri, kent hastaneleri ve özel hastanelere toplamda 570 milyon müracaat oldu. Lakin sorun şu ki orada 1 milyon sıhhat çalışanı çalışırken, bizde yalnızca 45 bin işçi çalışıyor.
“Aile hekimliklerinin yüzde 20’sinde ebe ya da hemşire bulunmuyor. İstanbul Esenyurt’ta dört aile doktorunun çalıştığı bir aile sıhhati merkezinde bir yıldır hiç hemşire yok. Hemşire olmayınca aşıyı kim yapacak? Hekim yapacaksa, onun yaptığı işi kim yapacak?
Aile sıhhat merkezlerinin aşı sürecini nasıl karşılayacağıyla ilgili tek telaş bunlarla hudutlu değil.
Kırımlı, aşı için gerekli soğuk zincir ekipmanlarının neredeyse tamamının, aile sıhhati merkezlerine ayrılan “kısıtlı” bütçeden karşılandığını anlatıyor:
“Her bir aile sıhhati merkezine belirli ölçü bütçe ayrılıyor ve sonrasında merkezin işçi sarfiyatları dahil tüm muhtaçlıklarının bu bütçeden karşılanması bekleniyor. Örneğin Sıhhat Bakanlığı kamu hastaneleri için piyasa fiyatı 7 bin 300 TL olan bir aşı dolabı satın alırken, biz kendi kısıtlı bütçemizden ayırıp bu dolapları satın alamıyoruz. Onun yerine 2 bin 500 liraya standart buzdolabı alıyoruz. Aşıları koyacağımız iç hacimleri alışılmış ki başkalarına nazaran daha küçük oluyor.”
Kırımlı, pandemi sürecinde zatürre aşılarına karşı artan talep ve uzaktan eğitim sürecinde okullarda yapılan çocuk aşılarının yapılamaması nedeniyle aile sıhhati merkezlerinin aşı dolaplarının hali hazırda dolu olduğunu söylüyor. Vatandaşların aşı yaptırmak için toplu taşıma kullanarak uzaktaki bir hastaneye gitmek yerine, konutuna yakın adreslerdeki aile sıhhati merkezlerini tercih edeceğini ve bu durumun merkezlerdeki yoğunluğu artıracağını öngörüyor.
“Eğer siz bütün toplumu aşılayacaksınız bunun yeri aile sıhhati merkezleridir” diyen Kırımlı, aile sıhhati merkezlerinin yaygın aşılama için gerekli fiziki kaidelere erişebilmesi için kendilerine ayrılan bütçenin kâfi olmadığını savunuyor.
‘Özel hastaneler aşı odaları kurmaya başladı’
BBC Türkçe‘ye konuşan Özel Hastaneler Platformu Lideri Dr. Mehmet Altuğ, aşı sürecinde hizmet verecek özel hastaneler için daha iyimser bir tablo çiziyor.
Şu an da her özel hastanenin kendi yatak kapasitesine bağlı olarak aşı odası açma hazırlığında olduğunu tabir eden Altuğ, özel hastanelerde aşı sorumlusu tabip ve sıhhat işçilerinin belirlenip sıhhat müdürlüklerine bildirildiğini aktarıyor:
“Aşı uygulamasının randevulu olması sebebiyle sürecin rahat işleyeceğini düşünüyoruz. Kimi hastanelerimiz kâfi aşı oda sayılarını karşılamakta zahmet yaşayacak olsa da genel itibariyle yapısal olarak önemli bir problemle karşılaşacağımızı düşünmüyorum.”
Aşı randevuları için, özel hastanelerdeki randevu altyapısının MHRS ile uyumlu hale getirildiğini söyleyen Altuğ, “Aşı uygulaması başladığında tüm hastanelerimizin randevulu olarak 08:30-24:00 saatlerinde hizmet vereceğine inanıyorum” diyor.
Özel hastanelerin aşı uygulaması için vatandaşlardan fiyat talep etmeyeceğini söyleyen Altuğ, bu hizmet için kamu kaynaklarından da hisse talep edilmeyeceğini belirtiyor:
“Pandemi sürecine bakıldığında özel hastanelerimizin önemli manada devletimizi takviye olduğunu ve hastaların tedavi süreçlerine önemli bir katkısı olduğu yadsınamaz bir gerçektir. Bu süreçte her ne kadar meselelerimiz olsa da başta Sıhhat Bakanımız ve Aile, Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanımız ile görüşmeler yaparak tahlile kavuşturduk. Aşı uygulamasını milletçe bu salgın hastalıktan kurtulmamızın önünde ki en büyük fırsat olarak görüyoruz. Hasebiyle rastgele bir hisse talebimiz bulunmamaktadır.”
Yaygın aşı için geç mi kalınıyor?
Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca, Covid-19’a karşı aşı hizmetlerinin 11 Aralık’ta başlayacağını ve Aralık ayı içerisinde Türkiye’ye yaklaşık 20 milyon doz aşı geleceğini açıklamıştı.
Lakin bugün itibariyle depolarda yaygın aşılama için acil kullanım onayı almayı bekleyen 3 milyon doz aşı bulunuyor.
Türkiye’nin CoronaVac aşısından 47 milyon doz daha temin edeceği açıklandı lakin bunların ne vakit ülkeye gireceği konusunda rastgele bir tarih belirtilmedi.
Bakan Koca’nın ayrıyeten 4,5 milyon doz garanti olmak üzere, 30 milyon doza kadar mutabakat imzalandığını belirttiği genetik teknoloji kullanılarak üretilen Pfizer/BionTech aşısının da ne vakit tedarik edileceği şimdi bilinmeyen.
Türkiye’nin Covid-19 salgınıyla uğraşta aşı siyasetini eleştiren TTB, pandemi idaresinin aşı tedarikinde aksama olmayacağına yolunda inanç, tesis etmesini ve acil kullanım onayı sürecinde topluma açık bilgi verilmesi gerektiğini vurguluyor.
Cumhuriyet
