Dünya üzerinde bilinen en eski arkeolojik alanın neresi olduğuna dair tartışmalar devam ediyor.
Livescience’a konuşan tarih öncesi arkeoloji ve antropoloji alanında uzman birçok bilim insanına nazaran, dünyanın en eski arkeolojik alan tanımlaması için en iyi adaylar olarak kabul edilen bölgelerden biri Kenya’da, başkası ise Etiyopya’da.
Sputnik Türkiye’de yer alan habere nazaran; Güney Afrika’daki Cape Town Üniversitesi’nde öğretim vazifelisi olan arkeolog Yonatan Sahle, dünyanın en eski arkeolojik alanının ne olduğu sorusunun ‘son vakitlerde arkeoloji topluluğunu ikiye bölen bir konu’ olduğunu söyledi.
ARKEOLOJİ DÜNYASINDA LOMEKWİ 3 TARTIŞMASI
Lomekwi 3 isimli birinci site, hominin kemiklerinin yanı sıra taş eserler de barındırıyor. Alan, Kenya’da Batı Turkana’da alçak bir zirvede bulunuyor.
Nature mecmuasında 2015 yılında yayınlanan bir çalışmada araştırmacılar, yapıtların bulunduğu tortuyu tarihlendirerek sitenin yaşının yaklaşık 3.3 milyon yıl olduğunu kestirim ettiklerini bildirdiler.
Bir bilim takımı de mecmua makalesinde, buluntuların ‘bilinen arkeolojik kayıtlara yeni bir başlangıç ????işareti’ olduğunu yazdı. Aletler muhtemelen o vakitler bölgede gelişen bir hominin (insan ataları ve akrabaları) olan Australopithecus afarensis tarafından yaratılmıştı.
Site, Turkana Gölü’nden çok uzak olmayan küçük bir dorukta, ormanlık bir alanda yer alıyor. Australopithecus afarensis, bu bölgede takımın kağıda yazdığı fındıkları kırmak için taş yapıtları kullanıyor olabilir. Rastgele bir vakitte sitede yaşayan insan sayısı ise net değil.
‘LOMEKWİ 3, DÜNYANIN BİLİNEN EN ESKİ ARKEOLOJİK ALANIDIR’
Turkana Havzası Enstitüsü Müdür Yardımcısı ve makalenin muharrirlerinden Jason Lewis, WordsSideKick.com’a gönderdiği bir e-postada “Lomekwi 3, dünyanın bilinen en eski arkeolojik alanıdır” dedi.
Dartmouth Koleji’nde antropoloji doçenti olan ve çalışmaya dahil olmayan Jeremy DeSilva, Lomekwi 3’ün bilinen en eski arkeolojik alan olduğunu kabul etse de tüm bilim insanlarının tıpkı fikirde olmadığını kaydetti. DeSilva WordsSideKick.com’a verdiği demeçte, “Lomekwi tartışmalı bir nokta ve birtakım meslektaşlarımız bu araçların antikliği konusunda ikna olmadılar” tabirlerini kullandı.
‘ESERLERİN DURUMU SORGULANIYOR’
Antropoloji Profesörü David Braun, son vakitlerde yayınlanan birtakım makalelere nazaran ‘bazı yapıtların yaşının kesin bir bağlamda bulunmadığını’ öne sürerek, “Lomekwi 3’teki yapıtların durumu sorgulanıyor” dedi.
Yonatan Sahle de o arkeologlardan biri. Sahle, “Birçoğumuz için, kendim de dahil, en eski arkeolojik olaylara dair kesin ispatlar, Etiyopya’nın Afar kentinde Kada Gona ırmağı kıyısında bulunan Gona’ki 2.6 milyon yıllık taş aletler olarak görülüyor” dedi.
Sahle, Lomekwi 3 için çıkan sonuçların tartışmalı olduğunu ve o bölgede bulunan kalıntıların 3.3 milyon yıl öncesine ilişkin olduğuna dair önemli kuşkuları beraberinde getirdiğini kaydetti.
Lomekwi 3’teki araştırma nispeten yakın vakitte yayınlanırken, Gona’daki araştırmaların onlarca yıl boyunca yayınlandığını ve akademik incelemeden geçtiğini söyleyen Sahle, “Gona arkeolojik buluntu topluluklarının kronolojik ve davranışsal bağlamı üzerine yapılan çıkarımlar, onlarca yıllık araştırmalardan kaynaklanmakla birlikte vakit testinden geçmiştir” açıklamasında bulundu.
Gona’daki taş aletler, yaklaşık 2,.5 milyon yıl evvel Doğu Afrika’da yaşamış bir insan atası olan Australopithecus garhi tarafından yapılmış olabilir. Çeşidin fosilleri, taş aletlerin yanında bulundu ve bunlar, sofistike taş aletler yapan birinci insan atalarından biri olabilir.
İnsan Evrimi Araştırma Merkezi eş yöneticisi Tim White, “Lomekwi tezleri, ortaya atıldığından itibaren gereğince kanıtlanmadı ve Nature mecmuasında bu alana yönelik çok sayıda tenkide karşın yeni bir ispat sağlanmadı” sözlerini kullandı. White, bu manada Gona’nın en eski arkeolojik alan olduğuna dair en açık delillere sahip olan yer olduğunu düşünüyor.
Öte yandan, kimi bilim insanları Lomekwi’nin Gona’dan daha yaşlı olduğu fikrini desteklemekte. Smithsonian’ın İnsan Kökenleri Programı’nın yöneticisi Rick Potts, Lomekwi 3’ün ‘taştan taşa vurmalı çalgıların somut delillerine sahip en eski site’ olduğuna, yani buranın insan ataları tarafından yapılmış taş yapıtlara sahip en eski site olduğuna inanıyor.
Lomekwi 3’teki taş yapıtların Gona’da bulunanlardan farklı göründüğünü belirten Potts, “Buradaki eserler daha kaba ve araç olarak hiç kullanılmamış olabilirler” dedi.
Potts, şöyle devam etti:
“Lomekwi 3’teki beşerler alet değil, bilinmeyen nedenlerle taşları birbirine vuruyor olabilirler. Bölgedeki eserler araç olarak kullanılmasa bile beşerler tarafından yaratılmış eserler olarak kabul edileceklerdi.”
Nevada Üniversitesi’nde antropoloji doçenti olan Brian Villmoare ise “Australopithecus afarensis’in taş aletler yapmış olabileceğini düşünme eğilimindeyim” diyerek, “Ancak Lomekwi 3 yapıtlarını şimdi incelemedim” tabirlerini kullandı.
ÜÇÜNCÜ ADAY LEDİ-GERARU
David Braun, gelecekte yapılacak saha çalışmalarının Lomekwi 3’e dair kaygıları gidermemesi durumunda, en eski arkeolojik sit alanı için ikinci ihtimalin Etiyopya’nın Afar kentindeki yaklaşık 2.8 milyon yıl öncesine dayanan Ledi-Geraru olacağını söyledi.
Ledi-Geraru’da araştırmacılar, 2015 yılında dişleri olan kısmi bir hominin çenesi buldular ve etrafındaki tortunun yaşını inceleyerek tarihlendirdiler.
Yonatan Sahle, bu sitenin tarihlendirilmesiyle ilgili kuşkularını lisana getirerek, 2.8 milyon yıldan çok daha genç olabileceğini ve Gona’nın en kesin delillere sahip site olduğunu belirtti.
Lakin tüm bu tartışmalara karşın bu arkeolojik alanlardan hangisinin en eski olduğuna bakılmaksızın, hepsi tanınan Mısır’daki Giza piramitlerini (yaklaşık 4 bin 500 yaşında) ve İngiltere’deki Stonehenge anıtını (yaklaşık 5 bin yaşında) hayli genç kılıyor.
Cumhuriyet
