Hakikaten inanarak mı yaptı bilinmez ancak ülkesi Güney Afrika’daki rezil ırk ayrımcısı rejimin yıkılıp siyah bağımsızlıkçıların önünü açan adımlar atmasında periyodun koşullarının da rolü vardı elbette. “Mevcut koşullar”ın elinden tutup tarihte hiç de hak etmediği yere oturttuğu çok az devlet adamından biriydi bu. Tuhaftır, “barışçı” sanılmak üzere bir bahtı da oldu.

Dün 85 yaşında ömrünü yitiren “Güney Afrika’nın son beyaz Devlet Başkanı” FW de Klerk işte o “koşulların” zorlamasıyla 2 Şubat 1990’da, başta Afrika Ulusal Kongresi (ANC), Pan-Afrikanist Kongresi (PAC) ile Güney Afrika Komünist Partisi (SACP) olmak üzere sürgündeki siyah kurtuluş hareketlerinin yasağını kaldırmakla beyaz azınlığın azgın rejiminin sonunu getirecek süreci başlatmıştı. Öncelikle yerine geçtiği evvelki lider PW Botha’nın Devlet Güvenlik Kurulu’nun temel olarak ordu ile polisten oluşan yapısında değişikliklere gitmişti. Yalnızca bu değil, vefat cezasını kaldırmış, o sıralar sürmekte olan harika hali sona erdirmiş, siyasi mahkumların özgür bırakılması kararını vermişti. Bu kararların üstünden dokuz gün geçmişti ki, efsanevi siyah önder Nelson Mandela 27 yıllık esaretten kurtulmuştu.

Dediğim üzere ırkçılığa karşı olduğundan mı yaptı bunları bilemem lakin o devir bu türlü yapmaktan diğer devası yoktu. Kurtuluş için silahlı çabayı savunan ANC’nin artık müzakere yolunu seçtiğini ilan etmesi Güney Afrika beyaz rejiminin baskılarını sürdürmek için en kıymetli münasebetini elinden almıştı her şeyden evvel. Baskılar sürdürülemez durumdaydı artık. Birinci kere 1985’te siyah kentlerde gitgide büyüyen isyanı engellemek için getirilen İnanılmaz Hal’in rejime de ziyan verdiğini fark etmesi de bu adımları atmasında tesirli olmuştu. Bir öbür neden de 1983’te kurulan son derece aktif ANC’nin bayrağı altında birleşen Birleşik Demokratik Cephe’nin gücüydü.

İki milletlerarası gelişme De Klerk’in teşebbüslerinde tesirli oldu. De Klerk 9 Kasım 1989’da Berlin Duvarı’nın yıkılması ile başlayan sosyalist ülkelerin çözülme süreci, nihayet Sovyetler Birliği’nin yıkılmasıyla Sovyet sosyalizminin ANC üzerindeki tesirini yitirdiğini gördü. Bu ANC’nin müzakerelere uygun, uzlaşmalara daha açık hale gelmesine yol açmıştı. İkinci olay ANC’nin büyük destekçisi Namibya’nın bağımsızlığıydı. Özgür Namibya, özgür bir Güney Afrika’nın habercisiydi. ANC’ye taviz verdi, taviz aldı. Ancak ırkçı rejimin sürmesi olanaksızlaşmıştı.

Şartların “iyi adam” yaptığı bir adamdı işte. Hepsi bu.

Cumhuriyet