BBCDünya ortalama ısısı yüzyıl öncesine nazaran şimdiden 1,2 derece daha yüksek

Dünya iklimi değişiyor ve insan faaliyetleriyle yükselen sıcaklıklar, tekrar beşerler ve öbür canlıları artık her alanda tehdit ediyor.

Bu gidişe dur denilmediği takdirde, beşerler ve tabiat, kuraklık, deniz düzeylerinin yükselmesi ve çok sayıda canlı cinsinin büsbütün yok olması üzere bir dizi felaket ve dev bir tahribatla başbaşa kalacak.

Büyük bir meseleyle karşı karşıyayız fakat tahlil potansiyelleri de var.

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ NEDİR?

İklim ile bir yerde yıllar boyunca hakim olan ortalama hava durumu kasdediliyor. İklim değişikliği ise bu ortalamalarda değişiklik olması demek.

Şu anda şahit olduğumuz süratli iklim değişikliğinin sebebi ise insanların konutlarında, fabrikalarda ve ulaşımda kullandıkları fosil yakıtlar yani akaryakıt, doğalgaz ve kömür.

Bu fosil yakıtlar yandıkları vakit havaya sera gazları ismini verdiğimiz yükle karbondioksitten oluşan gazlar salıyorlar. Bu gazlar ise Güneş ışınlarıyla gelen ısıyı emerek gezegenimizin ısısının yükselmesine yol açıyor.

Dünya şu anda 19. yüzyıl ile kıyaslandığında ortalama 1,2 santigrat derece daha sıcak ve atmosferdeki karbondiyoksit gazlarının ölçüsü da tekrar birebir periyoda nazaran yüzde 50 daha fazla.

Bilim insanları şayet iklim değişikliğinin en makûs sonuçlarından kaçınmak istiyorsak, ısıdaki artışı yavaşlatmak gerektiğini, ortalama hava sıcaklıklarının, yüzyılın sonunda yani 2100 yılına gelindiğinde bugüne nazaran en fazla 1,5 derece artmasının sağlanması gerektiğini söylüyorlar.

Getty ImagesMercan kayalıkları ve yarattığı bütün bir eko-sistem su ısısı artmaya devam ederse büsbütün yok olabilir

Ne var ki, yapılan hesaplamalara nazaran, şu ana kadar taahhüt edilenlere ek yeni adımlar atılmadığı takdirde yüzyılın sonunda sıcaklık artışı 2 santigrat dereceyi bulabilir.

Bunun da ötesinde şayet hiç bir şey yapılmazsa, bilim insanları bu ısınmanın 4 dereceye kadar da çıkabileceğini söylüyor. Bunun da yıkıcı sıcaklık dalgalarına, milyonlarca insanın su düzeylerindeki yükselme nedeniyle meskenlerini kaybetmesine ve bitki ve hayvan cinslerinin bir kısmının bir daha geri gelmemek üzere soyunun tükenmesine yol açabileceğini söz ediyorlar.

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN TESİRLERİ NELER?

Çok iklim olayları şimdiden sıklaştı ve insanların hayatlarını, nizamlarını ve geçim kaynaklarını tehdit ediyor.

Isının daha da yükselmesiyle, birtakım tarım alanları çölleşebilir ve bu da kimi bölgeleri yaşanmaz hale getirebilir.

Öbür yerlerde tam aksisi olabilir. Çok yağışlar, Çin, Almanya, Belçika ve Hollanda’da yakında şahit olduğumuz tipten çok büyük sellere yol açabilir.

Daha fakir ülkelerde yaşayan beşerler, iklim değişikliğine nazaran ömürlerini tekrar düzenlemek için gerekli kaynaklara sahip olmadıkları için bu değişimden en makus etkilenecekler.

Getty Imagesİngiltere ve bir çok Batı Avrupa ülkesinde bu yıl global ısınma nedeniyle büyük seller yaşandı

Gelişmekle olan ülkelerdeki bir çok tarım bölgesi esasen şu anda bile ısınmadan etkilenmiş bulunuyor ve bu muhtemelen daha da berbatlaşacak.

Okyanuslarımız ve içindeki eko-sistemler de tehdit altında. İklim değişikliği nedeniyle suların ısınmasıyla, 1995 yılından bu yana Avustralya’daki Büyük Set Resifi ismi verilen su altı ömür ortamındaki mercan kayalıklarının yüzde 50’si yok oldu.

İklim değişikliğiyle havanın ısınması ve kuruması yüzünden orman ve çalı yangınları sıklaşıp yaygınlaştı.

Ve Sibirya üzere yerlerde buzların erimesi, yüzlerce yıldır buz altında kalmış sera gazlarının da atmosfere yükselerek iklim değişikliğini hızlandırmasına yol açtı.

Daha sıcak bir dünyada hayvanlar da içme suyu bulmakta ve hayatlarını sürdürmekte zorlanacak. Örneğin kutup ayıları, ömürlerinin bağlı olduğu buzların erimesiyle yok olabilir ve filler günlük 150 ila 300 litre içme suyu gereksinimlerini karşılamakta badire çekebilir.

Bilim insanları adım atılmadığı takdirde bu yüzyıl içerisinde en az 550 çeşidin yok olabileceğini söylüyor.

Dünyanın farklı yerleri nasıl etkilenecek?

İklim değişikliği dünyanın farklı bölgelerinde farklı sonuçlar yaratacak. Birtakım bölgeler başkalarına nazaran daha fazla ısınacak, kimi yerlerde yağışlar artarken diğer yerlerde kuraklıklar yaygınlaşacak.

Şayet yüzyılın sonuna kadar ısı artışı 1,5 derece ile sınırlanamazsa kimi sonuçları şöyle olacak:

• İngiltere ve Avrupa çok yağışlar nedeniyle artan sel felaketleriyle karşılaşacak
• Orta Doğu ülkelerinde çok sıcak hava dalgaları yaşanacak ve tarım alanları çölleşebilecek
• Pasifik bölgesindeki ada ülkeleri denizlerin yükselmesiyle büsbütün sular altında kalabilecek
• Bir çok Afrika ülkesinde kuraklık ve besin külfeti riski artacak
• ABD’nin batısında kuraklık ihtimali yükselirken öteki bölgelerinde şiddetli fırtınalar artacak
• Avustralya muhtemelen daha çok aşırı sıcaklık ve kuraklık devri yaşayacak

HÜKÜMETLER NE YAPIYOR?

Ülkeler artık iklim değişikliği ile fakat daima birlikte başa çıkabileceği konusunda hemfikir ve 2015 yılında Paris’de varılan tarihi muahede ile yüzyıl sonuna kadar ısı artışını 1,5 santigrat dereceyle sınırlamak için adımlar atmayı taahhüt ettiler.

İngiltere Kasım ayında, ülkelerin 2030 yılı için karbon salımı azaltma planlarını masaya koyacağı COP26 dünya başkanları tepesine konut sahipliği yapacak.

Bir çok ülke 2050 yılına kadar ulusal karbon salımını sıfırlamayı vaadetti. Bu sera gazı salımlarını mümkün olduğu kadar azaltmak, kalan kısmını da atmosferden emecek tedbirlerle dengelemek manasına geliyor.

Uzmanlar bunun erişilebilir bir amaç olduğunu fakat hükümetlerin, iş dünyasının ve bireylerin büyük değişiklikler yapmasını gerektireceğini söylüyorlar.

BİREYLERİN ELİNDEN NELER GELEBİLİR?

Büyük adımların hükümetler ve iş dünyasından gelmesi gerekiyor fakat bilim insanları bireylerin de hayatlarında küçük kimi değişiklikler yaparak iklime insan tesirini azaltabileceğine dikikat çekiyor. Bu bahiste bireylere önerilen adımlardan kimileri şöyle:

• Daha az hava seyahati yapın
• Arabasız bir hayat yaşayın ya da elektrikli araçlara yönelin
• Çamaşır makinası üzere güç kullanan eşyalarınızı yenilerken enerjiyi daha verimli kullanan eserleri seçin
• Doğal gazlı ısınmadan elektrikli ısı pompası sistemine geçin
• Konutunuzun ısı insülasyonunu güçlendirin

Cumhuriyet