Getty Images

İskoçya’da 2014 yılında yapılan bağımsızlık referandumunda bölge halkı Birleşik Krallık’ta kalınması tarafında oy kullanmıştı. Yapılan son kamuoyu yoklamaları ise Brexit ve Covid salgını sonrası bağımsızlığa dayanağın arttığını gösteriyor.

İngiltere Başbakanı Boris Johnson’un Perşembe günü İskoçya’ya yapacağı ziyareti de büyük ölçüde bu eğilimlere karşılık niteliğinde görülüyor.

İskoçya’da ikinci bağımsızlık referandumu tartışmalarıyla ilgili merak edilen soruları yanıtladık.

İskoçya’nın bağımsızlığı tartışması nedir?

Kolay bir biçimde söz etmek gerekirse İskoçya’nın Birleşik Krallık’ın kesimi olarak mı kalmasının mı yoksa bağımsız bir ülke olmasının mı bölge açısından daha iyi olacağı tartışılıyor.

Şu anda Kuzey İrlanda, Galler ve İngiltere ile birlikte Birleşik Krallık içinde yer alan İskoçya kendi parlamentosu, hukuk ve eğitim sistemi ve kilisesi ile geniş bir özerkliğe sahip. Lakin dış siyaset, savunma ve bir kısım kamu gelirleri bakımından Birleşik Krallık’ın modülü.

İskoçya‘da zati bağımsızlık konusunda bir referandum yapmadı mı?

Evet. İskoçya’daki seçmenler 2014 yılının Eylül ayında yapılan bağımsızlık referandumunda yüzde 55 oyla Birleşik Krallık’ta kalmaktan yana oy kullandılar.

O sırada Birleşik Krallık şimdi Avrupa Birliği’nden (AB) ayrılma kararı almamıştı.

Referandum neden tekrar gündeme geldi?

Aslında bağımsızlık tartışması 2014 referandumundan sonra hiç bir vakit tam olarak kapanmadı.

İskoçya Özerk İdaresi Başbakanı Nicola Sturgeon 2016 yılında Birleşik Krallık’ın AB’den ayrılması sürecini başlatan Brexit referandumunun sonucu aşikâr olduğundan bu yana, şartların değiştiğini söyleyerek ikinci bir bağımsızlık referandumu yapılmasında ısrar ediyor.

Getty Images

2016’da yapılan Brexit referandumunda ülke genelinde seçmen ortalama yüzde 52 ile AB’den ayrılma istikametinde oy kullanırken, İskoçya’da halkın yüzde 62’si AB’de kalınmasını istemişti.

Bağımsızlık yanlısı siyasetçiler bu nedenle İskoçya’nın Birleşik Krallık’a bağlı kalmak yerine kendi yazgısını kendi ellerine alması gerektiğini savunuyorlar.

Bağımsız bir İskoçya’nın gelecekte AB’ye de üye olabileceği de lisana getiriliyor.

İskoçya’da iktidardaki İskoç Ulusal Partisi (SNP), İskoçya Parlamentosu’nda İskoç Yeşiller Partisi ile birlikte bağımsızlıktan yana bir çoğunluğa sahip ve Brexit referandumunda bölgeden alınan sonuçların, ikinci bir bağımsızlık referandumu konusunda yasal yer oluşturduğunda ısrarlı.

Şu ana kadar bunun yapılamamasının sebebi Birleşik Krallık hükümetinin bu türlü bir referandumun anayasal sonuç yaratabilmesi ve legal olabilmesi için gerekliliği her iki tarafça da kabul edilen resmi müsaadesi vermemesi.

Ama üst üste yapılan kamuoyu yoklamaları İskoçya halkının eğiliminin bağımsızlıktan yana değiştiğini göstermeye başlayınca birlikçiler telaşlanmaya başladı zira Mayıs ayında İskoçya Parlamentosu seçimleri yapılacak ve SNP bu seçimi tekrar kazanacak üzere görünüyor.

Yine referandum yapılabilir mi?

Başbakan ve Muhafazakar Parti başkanı Boris Johnson, İskoçya’nın bağımsızlığına karşı çıkıyor. Bu mevzuda yeni bir referandum yapılmasını da istemiyor.

2014 referandumunun, o sırada SNP yetkililerinin sözüyle “bir jenerasyonun bir sefer eline geçebilecek bir fırsat” olduğunu söylüyorlar. Başbakan Johnson bunu yaklaşık 40 yıl ikinci bir referandum yapılmaması gerektiği halinde yorumluyor.

Birlikten yana olanlar, Sturgeon ve hükümetinin bağımsızlık konusunu deşmek yerine Covid salgınıyla yaşanan krize, sıhhat ve eğitim hizmetlerinin nasıl geliştirilebileceğine odaklanması gerektiğini de söylüyor.

Ayrılığa karşı çıkanların bir öteki tezi de bağımsızlık gerçekleşse bile İskoçya’nın AB’ye iştirakinin o kadar kolay olmayacağı ve olsa bile ekonomik olarak yüz yıllardır iç içe geçmiş İskoçya ve İngiltere ortasında, gümrük ve denetimleriyle bir hudut oluşması manasına geleceği ve bunun yıkıcı olacağı istikametinde.

SNP’yi bütün bu sorulara ve para ünitesinin ne olabileceği üzere hayati ikilemlere net karşılık verememekle de suçluyorlar.

EPA

SNP ve Sturgeon’un planı ne?

SNP içinde, ikinci bir referandum yapılmasını sağlamak için birlikçiler karşısında izlenecek strateji üzerinde ayrılıklar var.

Nicola Sturgeon, Mayıs ayında bölge parlamentosu için yapılacak seçimden zaferle çıkarlarsa Birleşik Krallık hükümetinin referandum konusundaki direncinin zayıflayacağını düşünüyor.

Ancak partisinin birtakım milletvekilleri ve tabandaki birtakım bağımsızlık yanlısı kısımlar bundan pek emin değiller ve Sturgeon ve SNP liderliğinin yaklaşımının fazla temkinli olduğunu söylüyorlar.

Tahminen de bu itirazları yatıştırmak için SNP geçen hafta 11 unsurluk bir “referandum yol haritası” yayınladı ve bir “bağımsızlık vazife gücü” oluşturduğunu açıkladı.

Yol haritasında SNP hükümetinin, Mayıs ayında İskoçya Parlamentosu’nda çoğunluğu elde ederse, Covid salgını sona erer ermez, yeni bir bağımsızlık referandumu yapılması konusunda yasa teklifi vereceği kaydediliyor.

Partinin bu plana Birleşik Krallık hükümetinden gelecek her türlü yasal itiraza şiddetle karşı duracağı kaydediliyor lakin birebir vakitte referandumun, lakin yasal görülürse yapılacağı da not ediliyor.

İskoçlar bağımsızlıktan yana oy kullanır mı?

Geçen yıla kadar kamuoyu araştırmaları, kararsızlar hesaba katılmadığında İskoçların az bir farkla Birleşik Krallık’ta kalmaktan yana olduğuna işaret ediyordu fakat son bir yıl içinde yapılan 20 farklı araştırma, artık çoğunluğun bağımsızlığı desteklediğini gösteriyor.

Seçim uzmanı Profesör Sir John Curtice geçen yazdan bu yana bağımsızlığa verilen takviyenin yoklamalarda istikrarlı olarak yüzde 54 civarında olduğunu ve bu seviyede kaldığını söylüyor.

Curtice ayrıyeten İskoçya halkının kıymetli bir kısmının İskoçya başkanı Sturgeon’un Covid krizini Başbakan Boris Johnson’dan daha iyi yönetim ettiği görüşünde olduğunu da kaydediyor ve bir kısım seçmenin fikrinin değişmesinde bunun da rol oynamış olabileceğine işaret ediyor.

Mayıs ayında yapılacak seçimler konusunda yapılan yoklamalar ise şu anda İskoç Ulusal Partisi SNP’nin, bölge parlamentosunda çoğunluğu alacağı istikametinde sonuçlar veriyor. Bu da Curtice’e nazaran ülkenin ikinci bir bağımsızlık referandumu konusunda İskoçya ile Birleşik Krallık hükümetleri ortasında şiddetli bir çatışmaya şahit olunacağının işareti.

Cumhuriyet