Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın, savaş bitince askeri üniformasını çıkarıp, sivil giysi giydiğini biliyorsunuz. Birkaç kere, mareşal üniformasını giyerek, birtakım kendini bilmez yabancı devlet liderlerine ders verdiği de anılarla sabittir. O, Mehmetçik ile omuz omuza savaşırken de er kıyafeti giyerek, yalnızca göğsünde Çanakkale’de kazandığı madalya ile savaşmıştır.
1240 günlük hasretin sonu olan İzmir’Ii göstererek; ”Ordular, Birinci Amacınız Akdeniz’dir, İleri” demiştir. Türk zaferi karşısında, adeta nefesler tutulmuş, Yunan Hükümeti, Nikolaos Trikupis’u cephe kumandanlığına tayin etmişlerdir. Trikupis, ordusunu sisteme sokmaya çalışıyor, lakin yararsızdı.
Trikupis; çekilme sırasında rastlayacakları her yeri yakıp, yıkma buyruğunu ordusuna verirken, halka da merhamet edilmemesi talimatını da verir.
Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın gözleri bu vahşeti görür ancak ordusuna karşılık verilmemesini emreder. Onun başında, devamlı olarak, İzmir’e kavuşmak ve savaşı sonlamak vardı.
02 Eylül 1922 günü, Yunan Başkomutanı Trikupis, Çalköy’de Türk ordusuna yenilmiş ve teslim olmuştur. O gün, üzerinde birçok madalya taşıyan, resmi kıyafetli Trikopis, Mustafa Kemal’i er kıyafeti ile tanıyamaz, şaşırır ve yaşananları Trikopis’ten dinleyelim:
“Her tarafımız Türklerle çevrilmişti. Esir olacağımızı anlamıştım, kaçmaya çalıştım. Olmadı yakalandım. Mustafa Kemal’in huzuruna çıkardılar.” Gazi, esirlere soğuk ama pek nazik elini uzatarak, hatırlarını sorar ve bir şeye muhtaçlıkları olup olmadığını anlamak ister ve kahve sigara ikram eder.
Trikopis, Gazi’ye soruyor; “Siz bu savaşı nereden yönetim ediyorsunuz?’
Gazi; ‘Süngülerin parladığı yerdeydim, askerlerimin çabucak yanındaydım.’
Trikopis ve öteki Yunan Generaller, Gazi’nin verdiği karşılıkla ayağa kalkıp takdirlerini belirtirken; ‘İşte savaş bu türlü kazanılır, 500 Km. uzaktan değil, harita üzerinden pergelle ölçülerek hiç değil.’
Trikopis bu ortada; “Büyükada’da oturan eşime bir sıhhat mesajımı lütfeder misiniz?” Der. “Emredersiniz.” Diyen, Gazi daha büyüyordu gözünde.”
‘Ekselans, Kavala’da bir dostunuzun konutunda sizin bir fotoğrafınızı gördüm, orada pek gençtiniz. …Sizin ne eşsiz bir insan olduğunuzu, daha evvel Selanik’te duymuştum. Artık gördüm ve inandım’ demiştir. Trikopis çadırına gittikten sonra, Mustafa Kemal, yanındaki arkadaşlarına dönerek; ‘Bu adam, daha Selanik’te iken yenilmiş’ demiştir.”
İşte, cephede iki komutanın ortasında yaşananlar, savaşı bir cinayet olarak nitelendiren Gazi Mustafa Kemal Paşa tarafından dostluğa dönüşecektir. Trikopis’in o gün, Mustafa Kemal’e duyduğu saygıyı şöyle anlatır; “Atatürk beni mert bir askere yakışır halde kabul etti. Ona karşı hayranlık duydum” der. Trikopis, her 29 Ekim’de Atina Türk Büyükelçiliği’nde Atatürk’ün fotoğrafı önünde hürmet duruşunda bulunur. Barış, Atatürk’ün hasreti değil miydi.
Bugün, dünya, emperyalistlerin yaktığı ateşle alev alev yanerken, O’nun “barış” hasretini, evvel ülkemizde, sonra da dünyada gerçekleştirecek bizleriz.
Barış dolu dünya dileğimle…
Cumhuriyet
