Neden Prof. Dr. Esergül Balcı? İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Lisanı ve Edebiyatı Bölümü’nü bitirdikten sonra çeşitli yerlerde edebiyat öğretmenliği yaptı. Türkiye Ortadoğu Amme Yönetimi Enstitüsü’nde yüksek lisans, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde Eğitim İdaresi Teftişi Planlaması İktisadı alanında doktorası bulunuyor. Hacettepe, Abant İzzet Baysal, Muğla Sıtkı Koçman, Ege, Dokuz Eylül üniversitelerinde çalıştı. Kısım başkanlığı, enstitü müdürlüğü, dekan yardımcılığı, dekanlık misyonlarında bulundu. Moskova Devlet Üniversitesi’nde ders verdi ve Rus eğitim sistemini inceledi. Polonya’daki Krakow Üniversitesi ile Litvanya Vilnius Üniversitesi’nde Erasmus kapsamında ders verdi. ABD’deki Michigan State Üniversitesi’nde araştırmacı olarak çalıştı. Eğitimde tarikatların tesirini incelemek üzere 2018’deki “Eğitimde Tarikat ve Medrese Gerçeği” isimli araştırması nedeniyle Dokuz Eylül Üniversitesi Rektörlüğü’nce “araştırmayı hangi gayeyle, kimlerle ve müsaade almadan yaptığı” savıyla, hakkında inceleme başlatıldı. Savunmasını yaptı, kendi sözüyle “İşin tadı kaçtığı için” emekli oldu. “Türkiye’de Eğitim Politikaları”nın muharriri olan Prof. Balcı, yeni kitabı için tarikatları araştırmayı sürdürüyor. TÜGVA’yla ilgili dokümanlar sızıp üzerine ağır tartışmalar başlayınca, bize de Prof. Balcı’ya sormak kaldı.

• 2002’den bugüne tüm kabinelere bir bakın, tüm tarikatların aşikâr ölçülerde temsil edildiğini göreceksiniz. İktidarın ana gövdesini oluşturan Nakşiler ve kolları; İlim Yaymacılar, Menzil, Hak Yol ve doğal ki FETÖ.
• FETÖ daha organize olduğu ve memleketler arası ilişkileri daha erken kurduğu için aşikâr bir vakit gelince Erdoğan’ı ve başkalarını tasfiye edip tek başına iktidar olmak istedi. 15 Temmuz’un özeti aslında budur.
• Bizim raporu açıkladığımız vakit FETÖ sarsıntısı iktidarda devam ediyordu ve başka tarikatlara yönelim oldu. Onlara alan açıldı. Mesela TSK’de, poliste, adalette belirli kümeler FETÖ’nün yerini almaya başladı.
• TÜGVA bütün bu tarikat yapılarının çatı örgütü diyebiliriz. Hükümette temsil edilen ya da hükümete yakın tarikatların gençlik örgütlenmesi. TÜGVA bir çeşit tarikatların insan kaynakları ünitesi üzere dizayn edildi.
• Yüzlerce tarikat şirketi faaliyet yürütüyor. Milyarlarca dolarlık ciroları var. Devlette hepsinin kaydı olduğunu biliyoruz. O listelerdeki çocukları memur yapıp bir işe yerleştirmekle bitmiyor. Her birinden sistemli para kesiliyor.

Fotoğraf: Necati Savaş

• Hocam sizinle bir yılı geçti konuşalı. 2018’de yaptığınız bir araştırma var, buna nazaran Türkiye’de 2.6 milyondan fazla kişinin bir tarikat ya da cemaatle organik bağı bulunuyor. Sık sık cemaatlerin, tarikatların devletin kurumlarına nasıl sızdıklarını konuşuyoruz. Son olarak da TÜGVA’yla ilgili kimi dokümanlar sızdı. Evraklara nazaran resmen her yere çökmüşler… Bu yapılar için vakıf demek hakikat mu, yoksa salt cemaat ilişkili oluşumlar mı?

Aslında AKP, kuruluşundan itibaren esasen bir tarikatlar koalisyonuydu. 2002’den bugüne kadar kurulan tüm kabinelere bir bakın, tüm tarikatların belirli ölçülerde temsil edildiğini göreceksiniz. İktidarın ana gövdesini oluşturan Nakşiler ve kolları; İlim Yaymacılar, Menzil, Hak Yol ve natürel ki FETÖ. FETÖ daha organize olduğu ve milletlerarası ilişkileri daha erken kurduğu için, belirli bir vakit gelince, Tayyip Erdoğan’ı ve başkalarını tasfiye edip tek başına iktidar olmak istedi. 15 Temmuz’un özeti aslında budur. Bizim raporu açıkladığımız vakit FETÖ sarsıntısı iktidarda devam ediyordu ve başka tarikatlara yönelim oldu. Onlara alan açıldı. Mesela TSK’de, poliste, adalette muhakkak kümeler FETÖ’nün yerini almaya başladı. TÜGVA bütün bu tarikat yapılarının çatı örgütü diyebiliriz. Hükümette temsil edilen ya da hükümete yakın tarikatların/cemaatlerin gençlik örgütlenmesi. Kuruluşu 2014, yani FETÖ ile hükümet ortasında iplerin koptuğu yıl. Dershanelerin kapatılma kararıyla eşzamanlı. Kurucusu kim: Bilal Erdoğan. Bu yolla, tüm tarikatların altyapısı ve insan kaynağı bir ortada toplandı. FETÖ’den boşalan devlet takımlarına TÜGVA üzerinden öbür tarikatların adamları yerleştirildi. TSK’ye, polise, adliyeye, Ulusal Eğitim Bakanlığı’na (MEB) ve başkalarına. TÜGVA bir çeşit tarikatların insan kaynakları ünitesi üzere dizayn edildi. Hepsinin kaydı olduğunu görüyoruz. FETÖ de bilhassa TSK’deki üyelerinin evraklarını tutardı. Tıpkı usulü TÜGVA’nın uyguladığını görüyoruz.

• Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın Diyanet ve ortalarında Ensar ve TÜGVA’nın da olduğu kimi vakıflarla protokol imzaladıklarını biliyoruz. Bu protokollerin içeriğini konuşalım mı biraz?

Bunun iki tarafı var: 1. TÜGVA için Bakanlık kaynaklarını, yani milletin hazinesini kullanabilmek; 2. MEB üzerinden Türkiye’deki bütün öğrencilere ulaşmak. TÜGVA’nın çabucak hemen bütün gelir kaynağının milletin hazinesi olduğunu yayımlanan evraklardan anlıyoruz. İktidarın mahallî idarede olduğu yerde belediye, belediyenin iktidar partisinde olmadığı yerlerde valilikler para, bina, yemek sağlamış. Olmadı kaymakamlıklar, o da olmadı işadamları devreye girmiş. FETÖ de birebir metotla kamuya ilişkin yerleri işgal eder, devlete yerleştirdiği memurlardan aylık olarak nizamlı “Himmet” toplardı. Mahkeme kayıtlarında var.

• Bir bakanlığın dini vakıf ve derneklerle protokol imzalaması örneğine daha evvel rastladık mı?

Ben hatırlamıyorum lakin tarikatlar yasal olmadıkları için, dernek ve vakıflar üzerinden örgütlendiklerini biliyoruz. Bunu devletin ilgili kurumları da çok iyi biliyor. Burada artık bir müdahale olmalı. Yeni bir düzenlemeye bile muhtaçlık yok. Mevcut yasalar uygulanmalı ve tüm dini örgütlerin dernek ve vakıfları kapatılmalı. Yurt, bina, şirket, taşınır taşınmaz tüm mallarına ve banka hesaplarına el konmalı. Zira her biri Türk milletinin hazinesinden alınmış mallar.

• İBB’nin açıkladığı AKP devrinde bu vakıflara verilen taşınmazlar konusu çok tartışıldı. Bu cins vakıfların, cemaatlerin parayla bağlarını anlatır mısınız?

Bunların neredeyse hepsi birer holding haline gelmiş. Yüzlerce tarikat şirketi faaliyet yürütüyor. Milyarlarca dolarlık ciroları var. Devlette hepsinin kaydı olduğunu biliyoruz. O listelerdeki çocukları memur yapıp bir işe yerleştirmekle bitmiyor. Her birinden nizamlı para kesiliyor. Bu beşerler biliyor ki parayı vermezse kapının önüne konulacak. Tıpkı FETÖ sistemi. Belediyelerin, özel yönetimin, bakanlıkların ve bağlı iştiraklerinin ihaleleri incelensin. Birçoklarını bir tarikat şirketinin aldığını göreceksiniz. Zati o kamu kurumunun başına bir tarikat temsilcisi getirilmiş. Onun yaptığı ihaleyi kim alacak sanıyorsunuz. Teğe bin verilen ihaleleri Sayıştay raporlarından okuyoruz. Yani bu bir kısırdöngü. Tarikat dinle siyasete hâkim oluyor, siyasi irtibatlarıyla adamını devlete yerleştiriyor, o adam ihaleyi tarikata veriyor, tarikat oradan kazandığıyla siyaseti finanse ediyor ve belirli kısımları yönetiyor.

• Pekala, kimlerin çocukları yararlanıyor bu vakıflardan?

• Siz şöyle demiştiniz: Taşrada devlet eğitimden kademe kademe çekilmiş. Birtakım bölgelerde okullar kapatılmış. Yoksulluk ve sahipsizlik nedeniyle aileler çocuklarını tarikatlara teslim etmiş. Yarın bu çocukların hangi emel için nasıl kullanılacağı meçhul. Buyrun işte, dediğiniz üzere… Çocukların bu yapılara girdikten sonra nasıl bir hayatları oluyor?

• Tarikat ve cemaatlerin örgütlenme ya da taraftar kazanmak için kullandığı tekniklerden biri eğitim kurumları. Gülen yapılanması da lise, üniversite ve dershaneleriyle kendisine pek çok taraftar bulmuş, sonrasında bu öğrencileri bürokrasinin içine yerleştirmişti. Buralarda nasıl örgütleniyorlar?

Aslında bunlar da birebir metodu kullanıyorlar. Bilhassa köyden kente göç eden fakir aile çocuklarını alıp kelamım ona eğitim veriyorlar. Fakir aile de etraf tesiri sonucu emniyetli hoca kanısı ile çocuklarını bu okullara gönderiyor. Gerçekten Aladağ’daki yurtta yanan kız öğrencilerin aileleri bunu itiraf etmediler mi? Bu yapıların, üniversitelerin açıldığı günlerde üniversite bahçelerinde birtakım stantlar kurup kendi yurtlarına öğrenci avladıklarını biliyoruz. Bu yurtlara gidenler çoğunlukla ekonomik durumu bozuk olan aile çocukları. Bu çocuklar, bir yerde gelecek korkusu ve geleceğini garanti altına almak için zarurî olarak bu yurtları tercih ediyorlar. Kimileri az da olsa hakikaten dinini öğreneceği varsayımıyla alışılmış.

• Çocuklara ne öğretiliyor da o öğrendiklerini bu sızdıkları kurumlarda hayata geçirmeleri isteniyor?

Bakanlık, TÜGVA dışında İlim Yayma Cemiyeti, Ensar Vakfı, Birlik Vakfı vb. vakıflarla da çeşitli protokoller imzaladı. Bu vakıflarla imzalanan protokollerin emeli, yaygın-örgün eğitim kurumları ve halk eğitim merkezlerinde, öğrencilere toplumsal, sanatsal, kültürel, sportif, bilimsel, teknolojik etkinlikler, yarışlar, mesleksel ve teknik kurslar düzenlemek üzere kulağa beğenilen gelen faaliyetleri içeriyor. TÜGVA ile “Kültür ve Medeniyet” seminerleri, Ensar Vakfı ile “Değerler Olimpiyatı”, “namaz bilinci” ve “diriliş” temalı çalışmalar yapmak için protokoller imzalanmış. Açılacak kurslarla ilgili planlama, uygulama ve tertip MEB tarafından yapılacak ve kurslarda misyon alan vakıf çalışanının de fiyatını MEB ödeyecek.

• Kaç yıllık bu protokoller?

Üç yahut beş yıllık. TÜGVA açtığı bu kurslarla asıl maksadı doğrultusunda eğitim vermekte ve beyin yıkamakta. Ensar Vakfı’nın isteği olmadan MEB protokolü iptal edilemeyecek. Başkalarında iptal yetkisi MEB’dedir. Birlik Vakfı ise MEB ile “Osmanlı Türkçesi Eğitimi” düzenlenmesine yönelik protokol imzalamıştır. Bu vakıf, halk eğitim merkezlerinde düzenleyeceği “Osmanlı Türkçesi Eğitimi” kursları aracılığı ile vatandaşlara ideolojik propaganda yapma fırsatı yakalamıştır. Açılacak kurslarda MEB kendi öğretmenini görevlendirecek. Birlik Vakfı ile MEB bu protokol dışında eğitim alanında her çeşitte ortak projeler geliştirip uygulayabilecek. MEB, bu unsur ile vazife, yetki ve iradesinin bir kısmını vakfa devretmiş görünmektedir. Diyanet İşleri Başkanlığı, 2018 yaz Kuran kurslarına ait raporunda bilhassa dernek, vakıf ve cemaatlerin Kuran kurslarındaki tesirlerinin azaltılması gerektiğini vurguladı. Diyanetin bile uzak durmaya çalıştığı dernek, vakıf ve cemaatlere MEB’in yakınlığı gerçek gayesini gösteriyor. Eğitim Sen, protokolün iptali için dava açarak MEB’in TÜGVA ile imzaladığı protokolün imam hatip liseleri dışındaki tüm eğitim kurumlarında yürütmesini durdurdu lakin Eğitim Sen’in itirazına rağmen, dava sonuçlanmadan MEB, TÜGVA ile İşbirliği protokolünü 25.02.2021 tarihinde tekrar yürürlüğe soktu. Bu protokol, müfredatla çelişen kıymetler eğitimi, dayanaksız öğrenci kulüpleri ve keyfilikler ile “Eğitim Kurumları Toplumsal Etkinlikler Yönetmeliği”ne karşıtlıklar içeriyor. Bir kamu hizmeti olan eğitim-öğretim hizmetleri kamu vazifelileri eliyle yürütülür. Meğer MEB, TÜGVA ile protokol yapmakta ısrar ediyor. Bu, bir hükümet siyasetidir ve siyasetler adım adım uygulanmaktadır. Bu siyasetlerle, dinselleşme eğitim sürecine yansımış, okullarda “tek din, tek mezhep” anlayışı üzerinden inanç istismarına dayanan pratik uygulama ve telaffuzlar barizleşmiştir.

• Örnek verir misiniz?

Eğitim sistemi en temel bilimsel prensiplerden uzaklaşırken, okullarda dinselleşme, işbirliği yapılan vakıflar yoluyla da süratle artarak dert verici boyuta ulaşmış; bilimden çok, dini referanslara nazaran düzenlemeler artarak hayata geçirilmiş; laik-bilimsel eğitim düşmanlığı daha da artmış; başta imam hatip okulları olmak üzere, kimi okullarda karma eğitim zıddı uygulamalar hayata geçirilmeye çalışılmış; hatta “Kadın Üniversitesi” açma teşebbüsleri başlamıştır. Eğitim siyasetlerinin oluşturulması ve uygulanmasında; Diyanet’in, dini vakıf ve cemaatlerin belirleyiciliği ve aktifliği artmıştır. MEB, Diyanet ile, dini vakıf ve derneklerle imzaladığı bu protokollerle eğitimi dinselleştirme sürecinde cemaatlere “özel görevler” vermiştir. Eğitim müfredatında daima bireyci ve dini bedellere vurgu yapılmış, “tek din, tek kimlik, tek mezhep” üzerinden “milli değerler” temel alınmıştır. Dayatılan din dersleri, çocukların zihinsel gelişimi ve pedagojik açıdan sakıncalı olmasına rağmen sürdürülmektedir.

• Türkiye’nin en önemli kurumlarına sızmak… Bu bir ulusal güvenlik sorunu değil mi birebir vakitte?

15 Temmuz’da Genelkurmay Lideri olan şimdiki Ulusal Savunma Bakanı’nın boynuna palaskayı kim geçirdi? Yaveri… Buyruk alması gereken amirini öldürmeye çalıştı. Pekala, buyruğu kimden aldı: İlkokul mezunu bile olduğu kuşkulu, ağlak bir vaizden. Yarın “Darül Harp” yani İslam dışı devlet gördükleri Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı bu tarikatlardan rastgele birinin piri tıpkı buyruğu verebilir. Devletin kritik kurumlarına yerleştirdikleri beşerler amirinin buyruğunu mi dinler, yoksa pirinin buyruğunu mi? Olay bu kadar kolaydır aslında.

• Kimi görüntülerde TÜGVA’da yalnızca erkeklerden oluşan kalabalık bir kümeye bir kişi tarafından söylettirilen “yeminde”, “Müslümanları çok seveceğiz” ve “Yalnız Allah için öleceğiz” sözleri kullanılıyor. FETÖ ile ilgili yapılan araştırmalarda da konutlarda bu türlü yeminler edildiği sav ediliyordu.

Şunu açıkça söz edelim: Bunlar her ne kadar dernek, vakıf üzere görünseler de her biri dini birer örgüttür. Temel refleksleri örgütseldir. Yani bugün Büyükada İskelesi’nden çıkmayanlar, bu refleks ile hareket edenlerdir. Bizim hukukumuzda “Kanunsuz buyruk uygulanmaz” diye bir kural vardır. Devletin kaymakamı ve polisi mahkeme kararına karşı neden direnir? İşte bu örgütsel reflekstir. Kendisinin oraya olağan yollardan gelmediğini bildiği için. Tüm dini örgütler de gücü ve iktidarı kaybetmemek için ölebilir de öldürebilir de.

• Buralara kolay giriliyor mu, yoksa aslında kendilerine nazaran bir “güvenlik” araştırmasından mı geçiriliyorlar?

Şayet yayımlanan listelerdeki üzereyse, her biriyle ilgili tıpkı FETÖ üzere belgeler tutulmuş. Ayrıyeten bu beşerler muhakkak referanslarla özgeçmişlerini gönderiyor. Devletin tüm imkânlarını kullananlar bu listeleri de “güvenlik soruşturması” yapabilecek kurumlara göndermiştir.

• Pekala, ne yapmalı?

Bütün dünyadaki devletler, kendi varlık sebebine kastetmiş yapılara bu kadar müsamaha göstermezler. Devletin şuna karar vermesi lazım: Cumhuriyet mi kalacağız, yoksa Taliban mı olacağız? İrade gösterildikten sonra kanunlarımız açık ve uygun. Tarikatların tamamı derhal kapatılarak mal varlıkları tekrar milletin hazinesine kazandırılmalı. Yine bu türlü vakıf ve dernek ismi altında örgütlenmelerini ve milleti sömürmelerini engelleyecek düzenlemeler yapılmalı. Torpil ve irtikapla devlete yerleştirilmiş olanlar tek tek ayıklanmalı. Hakkı yenen gençlerimize işleri ve hakları iade edilmeli. Tarikat okul ve yurtları MEB’e devredilmeli ve buralardaki tüm çocuklar rehabilitasyona tabi tutulmalı. Bütün bunların yasal destekleri vardır ve Türkiye, kanun devleti olduğunu hatırlamalıdır.

Cumhuriyet