Dünya genelinde yapılan ağır aşılama programına karşın koronavirüsün yol açtığı Covid-19 hadiseleri yine artışa geçti. Temmuz başında 4 bin 500’ün altına inen günlük olay sayısı, 27 Temmuz’da 19 bin 761’e ulaştı.

Kısıtlamaların kaldırılması, delta varyantı, aşıdaki meseleler, tedbirsizlik ve salgın sürecinin yanlışsız yönetilememesi olay sayılarındaki artışı tetikledi. Şu anda 4. bir artış devriyle karşı karşıyayız diyen Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Kolu Lideri Prof. Dr. Mehmet Ceyhan olay sayısındaki artışı, pandemi sürecindeki eksikleri, mümkün bir kapanma durumunu Cumhuriyet TV’ye kıymetlendirdi.

ÖNLEMLERİMİZ TESİRLİ DEĞİL

Geçen haziran devrinde binler civarında takılmıştık.Şimdi de bir buçuk ay boyunca Temmuz başına kadar 5 binler civarına takıldık kaldık bir türlü aşağıya indiremedik. Bu türlü periyotlarda ek önlemler alınması gerekir. Yani bir yerde bir sorun var ve önlemlerimiz tesirli değil, yeni bir önlem alalım ya da değiştirelim denilmesi gerekir. Lakin maalesef bu türlü yapmak yerine tam zıddını yapıp bütün önlemleri kaldırınca bu işin bir matematiği var kesinlikle olay sayılarında bir artış gözlemlenir. Buna tesir eden öbür faktörler de bu işin daha süratli ya da yavaş olmasını belirliyor.

DAHA NEGATİF ETKİYİ GÖRMEYE BAŞLAMADIK

Yeni çıkan Delta virüsünün daha bulaşıcı olması durumu var ve şaşırılacak bir durum değil. Zira yeni bir mutasyon ve varyant daha bulaşıcı olmazsa zati farkına varmazsınız. O yayılacak fırsat bulamaz, çoğunluğu kıramaz ve kaybolup masraf. Bu nedenle yeni çıkan varyant, bir evvelkinden daha bulaşıcı olmak zorunda. Bir diğer faktör de; virüsün süratle yayıldığı ve olay rekorları kırıldığı periyotta, bizim Rusya’ya ‘vatandaşlarınızı gönderin, bizden size hastalık bulaşmaz’ dedik. Halbuki durum tam karşıtıydı. Onlar bize nazaran çok daha makûs durumdaydı. Onların bizi ikna etmesi gerekiyordu. O denli olmadı. Bilim konseyi üyeleri dahil Rusları ikna etmeye çalıştılar. Sonuç olarak da delta virüsünü alıp buraya geldiler ve onların bulunduğu tatil yörelerinde de hadiselerin süratle artmaya başladığını görüyoruz. Üçüncü faktör de kurban bayramıydı. Geçen sene kurban bayramında da birebir olayı yaşadı lakin olay artışları biraz daha geç olmuştu. Delta virüsünün özelliği daha erken bulaşmaya başlaması ve belirtilerin daha erken ortaya çıkmasıdır.Tabii daha Ruslarla tıpkı otellerde kalıp kendi kentlerine dönen vatandaşların ortaya çıkaracağı negatif etkiyi görmeye başlamadık. Bunlar da ortaya çıkınca artışın devam edeceğini söylemek sıkıntı değil. Bu türlü devam edersek ne olur? Biz yeni bir önlem almadık ve hadise sayısı da geçen sonbaharda olduğu üzere artar, muhakkak bir noktaya gelir. Sonra yeniden azalmaya başlar ancak bu süreçte epey insan hayatını kaybeder ve hastanelere önemli bir yük oluşur.

YENİ ARTIŞ PERİYOTLARINI GÖRECEĞİZ

Biz her halükarda, toplumun yüzde seksenini aşılayana kadar, yeni artış devirleri göreceğiz. Artık dördüncüyü görüyoruz. Tahminen beşinciyi de göreceğiz. Buradaki dalganın büyüklüğünü belirleyen bizim alacağımız önlemlerdir. Halk, günlük hadise sayılarının denetiminde aşıyı önlemlerin önüne koydu. Bu durum da biraz devletin verdiği iletilerden kaynaklandı. ‘Tedbirleri kaldırdık ve geri kalanını aşı halledecek’ dendi. Halbuki aşının bu türlü bir özelliği yok. Aşı yüzde seksenlere ulaşıldığında tesirini gösterir. Aşılamayı yüzde 30’dan, yüzde 40’a ulaştırdığınızda bir şey değişmiyor. O yüzden önlemleri aksattık. Gerek devlet kısıtlamaları kaldırdı. Gerekse de vatandaşlar maske ve aralık tedbirlerini bıraktılar ve ortaya bu sonuç çıktı.

BUNLAR TARİH VERİLEREK YAPILMAZ

Eylül ayında kapanma gelir telaffuzlarına ait konuşan Ceyhan şunları kaydetti;

Ben bu tarihlere gülüp geçiyorum. Bu deneyimsizlikten kaynaklanan bir durum. ‘Şu tarihte okulları açacağız, kısıtlamaları koyacağız’ derseniz, virüsle şakalaşmış olursunuz ve sonuçta bunu ağır bir formda ödersiniz. Bu bilimsel gerçeklerle yönetilmeli. Salgın idaresinin bir planı olmalı ve bunlar da tarihler vererek yapılamaz. Olay sayısı bir kriter olabilir mesela. Evvelce hazırlanmış bir planla bu işleri yapmak zorundasınız. Okulların açılması için tarih veriliyor. Bu durum bizim bunu yanlış yönettiğimizi gösteriyor. Okulların açılması bilimsel kriterlerle olur. Bu işi geçen sene de bu türlü yapıldı ve tarih vererek ve tarih geldiğinde de ‘uygun değil’ dendi. Kelam ağızdan çıktı diye de bir gün kala ‘okulları açıyoruz’ dediler. Restoranları kaç sefer açıp kapattılar mesela. Buna kapanma dememek lazım. Şayet insanları meskene kapatıp bir taraftan risk taşıyan toplantılar, kutlamalar, iş yerlerindeki ve toplu taşıma araçlarındaki kalabalıklar devam edecekse bu tedbirlerin hiçbir manası olmaz.

SIHHAT SİSTEMİ DURMA NOKTASINA ULAŞTI

Restoranlar, kafeler, kuaförler salgının temel yayıldığı noktalar değil. O yüzden bir plan hazırlanacak. Örneğin ‘Önce en riskli olanlardan başlanacak. Şu hadise seviyesinde toplu taşımada sayı kısıtlamaları başlayacak ve iş yerlerinde kademeli mesai uygulamasına geçilecek.’ diye bir plan hazırlanmalı. Biz başından beri bir evvelki yanlışımızdan ders almadık. Hastanelerde sıhhat sistemi durma noktasına yaklaştı. Esasen baştan beri salgını yanlış değerlendirdik. Salgınla çabada şu an hastane bazlı gayretten bahsediyoruz. Halbuki çabayı bu türlü yaparsanız, hiçbir ülkenin iktisadı buna dayanmaz. Salgınla gayret, önleyici biçimde üretilmelidir ve bununla ilgili bir bilim konseyi oluşturulmalıdır. Bugünkü bilim konseyinin vazifesi daha çok tedbir protokolleri hazırlamak üzere bir maksatla kurulmuş. Öbür kolda uzmanlar var fakat pandemi önlemek için kurulmuş bir konsey olması lazım. Yoksa bu iş bu kadar yanılgıyı kaldırmaz.

UĞUR ŞAHİN BU SORULARA YANIT VEREBİLECEK MAKAM DEĞİL

Maalesef bizim halkımız basın da buna dahil insanların uzmanlık alanına falan bakmadan aşıyı geliştiren kişi aşıyı en iyi bilir diye düşünüyor ya da başında prof. unvanı varsa her şeyi bilir diye düşünüyorlar lakin bu türlü değil. Uğur Şahin çok bedelli bir bilim insanı, meslek hayatı boyunca bir laboratuvarda çalışmış. Münasebetiyle alanda hangi aşının tekrarı gerekir, gerekir mi gerekmez mi? bu sorulara karşılık verebilecek makam değil. Kaldı ki bir de bu türlü soruları, bu türlü bir devirde firmayla kontağı olan firma sahiplerine o aşıları geliştiren devlet yöneticilerine sormamak lazım. Zira bu ister istemez, ne yaparsanız yapın sonuçta bu iş bir ticari olaydır ve o telaffuzlara yansır.

Zira bu periyotta işte ‘Uğur Şahin şunu dedi ki’…diye referans göstermek yerine, yapılan bir çalışmada ‘şöyle bir sonuç bulunmuş, bu bize uygun mudur’ diye pahalandırmak çok daha hakikat diye düşünüyorum.

ÜÇÜNCÜ DOZ AŞI UYGULAMASI DİYE BİR ŞEY YOK

Devletimiz tarafından karmakarışık hale getirilen bir üçüncü doz uygulaması var. Aslında bu bir üçüncü doz uygulaması değil. Şimdi hiçbir uygulamada 3’üncü doz aşı uygulaması diye bir olay yok esasen. Bizim yaptıgımızın ismi 3’üncü doz aşılama degil. Bizim yaptığımız Sinovac aşısı olmus bireylerde bir ek doz mRNA aşısı yapmak.

BU TÜRLÜ BİR DATA ELİMİZDE YOK

2 doz Sinovac aşısı olmuş şahıslara ek bır doz mRNA aşısı yapıp bağışıklığı yeteri kadar güçlendirebiliriz diye bir uygulama yapılıyor. İki doz Sinovac aşısının üzerine BionTech yapıldığıda bağışıklık ne kadar artıyor? Bu türlü bir data elimizde yok, kimsenin elinde yok.

Bilim Şurası üyelerinin açıklamalarındaki çelişkilere de değinen Ceyhan, yapılan açıklamaların deneyimsizlikten kaynaklandığını belirtti.

“Bakanlık biz yeni bir bilim şurası oluşturuyoruz dedi ve oluşturdu. Bilim konseyindeki bir kişinin geçen haziran ayında “bu bir kış virüsü, yazın ortadan kalkacak” demesi esasen kabul edilebilecek bir şey değildi. Bu arkadaşlarımızın danışman konumunda öngörüsü boyleyse onların alacağı kararlar çok gerçek olmayacaktır.”

GERÇEKLERİ SAKLARSANIZ TEDBİRLERE UYULMASINI BEKLEYEMEZSİNİZ

Maskelerin kalkmasıyla ilgili bildiriler verildi. Aşıda biraz deneyimi olan insan bunun bu türlü devam etmeyeceğini bilir. Aşıyla ilgilenmemiş birine bilim şurası üyesi diye soruyor ve halka Eylül’de maskeleri atacağımızın iletisini veriyor. Bizde daima bir moral verelim isteği var. Halkın morali bozulmasın deyip gerçekleri saklarsanız, halktan tedbirlere uymasını bekleyemezsiniz.

Cumhuriyet