Konuk muharrir: Serfiraz Ergun
Bilgi Üniversitesi’nde fotoğraf ve görüntü okumuş, eşi Efsun’la orada tanışmış, o da görsel bağlantı tasarımı okuyormuş ve 2008’den beri birlikteler, 2016’da evlenmişler. Artık Refik Anadol Studio’nun (RAS) ortakları, Los Angeles’ta yaşıyor ve çalışıyorlar.
TROPİKAL ORMAN…
Pilevneli Galeri, Anadol’un işlerini sergilemek için ülkü yer. Kolonsuz kocaman salonları, yüksek duvarları, brüt beton döşemesi dijital imgelerin istilasına uğruyor, sonra okyanus dalgaları üzere çekilip gidiyor. Derken zirvelere tırmanıyor, renkler, grafikler değişiyor, birden tropikal bir dijital ormanda ses-dijital grafik siklonunun içerisinde buluyorsunuz kendinizi. Duvarlardaki imajlar aşağı gerçek kayarken bir orta yanılsamayla başım dönüyor, hakikaten beşere, uzaya gerçek kayıyoruz hissi veriyor.
Siyahlar içindeki Refik Anadol’la söyleşiye başlıyoruz. Evvel hangi makinelerin anılarından kelam ettiğini soruyorum. “Bu stanttaki anılar NASA’nın 60 yıldır peşinde koştuğu ‘Evrende yalnız mıyız? Öbür neler ve kimler var’ sorusunu ararken kullandığı makineler. Üç makine var: ISS teleskopu, 1958’lerde bir uzay istasyonuna yolladığı ve dünyanın selfie’sini çeken, iklimini denetim eden, birçok hassas sensöre sahip bir teleskop; oburu MRO isimli Mars’ın bugüne kadar görülmedik hiçbir yerinin kalmamasını sağlayan fotografik bir teleskop; sonuncusu ise Hubble, 1990 yılında uzaya çıkan ve uzaydaki gözümüz galaksinin fotoğraflarını çeken öbür bir aygıt. Üç teleskopun da ortak noktası fotografik anılar. Gidemediğimiz yerler ancak bizim ismimize görüp fotoğraf çeken makineler. Benim de kullandığım bu makinelerin arşivi. Bunlar NASA tarafından dünyaya açık kaynaklar. Bu stanttaki her data noktası kamuya açık. Bu bilgilere ulaşmak kolay olmadı ancak bu anılar orada duruyormuş, biz talep ettik, yollandı ve kullandık.” Pekala, rastgele bir kişi bu bilgiye ulaşıp bu işleri yapabilir mi? “Tabii ki” diyor Refik Anadol. Ben istesem bu veritabanına ulaşabilir miydim yoksa Refik Anadol olduğun için mi eriştin? “Tamamen meraklı bir bilimsever olduğum için ulaştım” diyor sanatçı.
SANAT HAYAL GÜCÜ
Anadol’a soruyorum: Ben şimdiye kadar işin teknolojisini anlamaya çalıştım. Sanat, bu işin neresinde? Neden biz sana sanatçı diyoruz? “Bu işteki sanat, hayal gücü. Bir insanın hayal gücü kapasitesinde. O data orada duruyor. İlham ve motivasyon yeni sorular sorduruyor. Sanat, teknoloji ve bilim, kamusal alanda bir ortaya geliyor fakat birebir vakitte izleyiciye sorular da sorduruyor. Düşünsenize bir makinenin anısından bir hayal çıkaran bir kavram ve ondan ortaya çıkan yapay zekâ sineması. Bilgi resmi, data heykeli, yani hayal gücü hududunu zorlayabilmek işin kilit noktası. İşte sanat burada yatıyor.”
‘UZAY’ LAKİN…
Standın başlığı Makine Anıları iki nokta üst üste Uzay. Yani bu stant “Uzay” fakat yeni makine anıları da gelecek. “Evet” diyor çabucak Anadol. “Yüzlerce insanın bilgilerinden yola çıkarak kolektif şuurun, kolektif anıların manalı olabileceğine inandım. Yani yalnızca uzay değil, tabiat, öteki bir şey de olabilir, devamı gelir. Hayalim sahiden herkese ilişkin olan anılarla bir yapay zekâ ne yapabilir sorusunun karşılığına erişmek.” Benim aile albümüm de Refik Anadol’a veritabanı olabilir mi? Ondan da dijital bir yerleştirme yapabilir mi? “Elbette” diye yanıt veriyor.
VERİTABANININ NİTELİĞİ VE NİCELİĞİ…
Astrofizikçi Carl Sagan demiş ki “Hayal gücü bizi çoklukla hiç var olmamış dünyalara taşır. Fakat o olmadan hiçbir yere gidemeyiz.” Bu kelamdan yola çıkarak şunu soruyorum: Veritabanının niteliği ve niceliği yaratacağın işlerin sonucunu etkiliyor mu? Yani hayalini gerçekleştiriyor mu? “Temelini oluşturuyor” diyor. Pekala, sanki Anadol hangi üretim etabında çıkacak olan yapıtın renkleri, hareketleri, akışı şekillendiriyor? Refik Anadol, “İşte orası işbirliği” diyor. “Yapay zekâ orada benim fırçam değil, bir grup arkadaşım. Örneğin Mars’ın yüzeyi, bugüne kadar gidemediğimiz bir gezegen lakin 12 telebaytlık her alanı karış karış görüntülenmiş. Yapay zekâ elbette benden daha iyi biliyor. Ben 2 milyon fotoğrafı tek tek açıp bakabilir miyim? Neden yapay zekâyla işbirliği yapmayayım ki? Neden birlikte öğrendiğimiz bir şeyin düşünü o da görmesin ki?”
TEKNOLOJİ FİRMASI…
Burada Refik Anadol, NVIDIA isimli büyük bir teknoloji firmasından bahsediyor. RAS’ı öncü buldukları için çok desteklemişler. Bu stanttaki algoritmalar da NVIDIA’nın takviyesiyle olmuş. “Bu algoritmaları herkes indirip kullanabilir mi” diye soruyorum. “Gizli saklı değil. Doğal herkes bu kadar tecrübeli olmadığı için bu sonuçları çıkaramaz. Üzerinde bir emek var. Yapay zekâyla uğraşan, üreten herkesin bu teknolojinin her şeyini anlatması, paylaşması gerekir. Bunun korkusu da var doğal, birebir işi yapan beşerler ortaya çıkıyor. Olsun, kâfi ki herkes öğrensin” diyor.
Cumhuriyet
