EPAÜzerinde “Birimiz hepimiz, hepimiz birimiz için” yazan bir Navalni posteri

Muhalif başkan Aleksey Navalni’nin tutuklanması Rusya’da bir şov dalgasına yol açtı ve bu hafta sonunda da yeni şovlar için davet yapıldı. Geçen hafta sonundaki şovlar polisin müdahalesi ve çok sayıda kişinin gözaltına alınmasıyla sonuçlanmıştı.

Protestoların niteliği ve talepleri ve Vladimir Putin liderliğindeki Rusya idaresinin şovlara neden bu kadar sert reaksiyon verdiğini değerlendirdik.

Protestolarda ne talep ediliyor?

Şovlar temel olarak muhalefet önderlerinden Aleksey Navalni’nin hür bırakılması talebine dayanıyor.

AFPKremlin’i eleştiren Aleksey Navalni, Noviçok ile zehirlenmesinin akabinde tedavi için gittiği Almanya’dan Rusya’ya 17 Ocak’ta geri döndü

Navalni bundan iki hafta evvel Almanya’dan dönüşünde gözaltına alınmış ve daha evvel kendisi hakkında başlatılan bir ceza soruşturmasıyla ilgili olarak hakkında verilen isimli denetim koşullarını ihlal ettiği gerekçesiyle tutuklanmıştı.

Navalni’yi destekleyenler, onun hakkındaki suçlamaların tüzel değil siyasi olduğunu söylüyor ve Rusya yetkililerini, idarenin yolsuzluk ve zimmet üzere cürümlerini ifşa ettiği için onu susturmaya çalışmakla suçluyorlar.

Geçmişte Kremlin Navalni’yi “Kimsenin tanımadığı bir blogcu” üzere sözlerle tanımlıyordu. Devlet Lideri Putin onun ismini hiç bir açıklamasında anmıyordu. Fakat Rusya yetkilileri son vakitlerde onun suçlamalarıyla ilgili açıklamalar yapmak zorunda kalıyorlar.

Bu şovlar neden farklı?

23 Ocak Cumartesi günü, Rusya’da yıllardır yapılan en kitlesel şovlara şahit olundu.

ReutersMoskova’daki protesto

Bu şovlar iştiraklerinin yüksekliğine ek olarak, yalnızca Moskova ve St. Petersburg üzere büyük kentlerde değil, Rusya’nın her yerinde yapıldı.

Rusya’nın 11 saat dilimini kapsayan geniş coğrafyasının her köşesinde beşerler sokağa çıktı.

Yakutsk üzere -50 santigrat derece ile dünyanın en soğuk köşelerinden birinde bile yüzlerce gösterici protestolara katıldı.

ReutersOmsk kentinde dondurucu soğuğa karşın protestolara katılan genç bir bayan

BBC Rusça Servisi’nin tespitlerine nazaran geçen hafta sonunda toplam olarak 120’den fazla kent ve yerleşimde şovlar vardı ve bu bu hafta da devam edebilir.

Şovların niteliğini de not etmek yararlı olabilir.

Her biri net bir formda Devlet Lideri Putin’e direkt meydan okuyan ve onu ve etrafını iktidarlarını suistimal etmekle suçlamaktan çekinmeyen Aleksey Navalni’nin tutuklanmasına odaklanmıştı.

Navalni son bir kaç yıl içinde Rusya’nın dört bir yanında örgütleniyor, taraftarları lokal seçim kampanyalarında yarışıyor, mahallî problemleri gündeme getiriyor ve protestolar düzenliyorlardı.

İşte onu Kremlin açısından bir tehdit haline getiren de bu oldu.

Navalni kim ve ne istiyor?

AFPNavalni’nin yolsuzluk tersi vakfı birkaç kere polis baskınına maruz kaldı

Aleksey Navalni, ülke idaresindeki yolsuzluk tezleriyle ilgili araştırmaları bir çok Rus tarafından dikkatle izlenen bir muhalif siyasetçi.

YouTube’da görüntülerini yayınladığı kanalının izlenme sayıları bir milyarı aşıyor.

Navalni Rusya’da siyasi iktidarı elinde tutan ana güç olan Putin’in Birleşik Rusya Partisi’ni “dolandırıcılar ve hırsızlar partisi” diye tanımlıyor ve yıllar içinde yönetici bölümün yolsuzluklarıyla ilgili argümanlarını çok sayıda görüntü ile dillendirdi.

Yıllarca Rusya siyasetinin daha şeffaf olması için çaba eden Navalni, seçimlerde muhalif adayların seçilmesi için çalıştı.

2013 yılında Moskova belediye başkanlığına aday oldu lakin seçimi ikinci sırada bitirdi.

Daha sonra devlet başkanlığına aday olmak istediyse de daha evvel hakkında verilmiş mahkumiyet kararları olduğundan bu mümkün olmadı. Bu mahkumiyetlerin türel değil siyasi kararlar olduğunda ısrar ediyor.

2020 yılının Ağustos ayında Sibirya’da yeni bir araştırması için çekim yaptığı, birebir vakitte da mahallî bir seçimde muhalif adaylara dayanak verdiği bir seyahat sırasında zehirlendi ve mevtten kıl hissesi kurtuldu.

Tedavi için götürüldüğü Almanya’da uzmanlar, Navalni’nin Rusya’da imal edilen hudut gazı Noviçok ile zehirlendiği sonucuna vardılar.

Navalni Rus istihbarat örgütlerini kendisini zehirlemekle suçladı ve Rus istihbarat servisi FSB’nin bir casusunu kandırarak kendisine yönelik hücumun ayrıntılarını itiraf ettirdiği yolunda haberler çıktı.

Navalni’nin kaydedip daha sonra YouTube kanalında yayınladığı bir telefon konuşmasında, onunla konuştuğunu anlamayan FSB casusu Konstantin Kudriyatsev, Noviçok’u Navalni’nin iç çamaşırlarına koyduğunu anlatıyor.

Dönüş ve tutuklama

AFPNavalni 2 Şubat’a kadar gözaltında tutuldu

Rusya’ye dönmesinin inançlı olmayacağı yolundaki ikazlara karşın Navalni siyasi sürgün olarak yaşamak istemediğini söyleyerek, tedavi gördüğü Berlin’den Moskova’ya geçti.

Hava alanında çabucak gözaltına alındı ve polis merkezinde alel ivedi hakim önüne çıkarılarak (Rusya için bile sıra dışı bir uygulama) 2 Şubat’a kadar tutuklu kalmasına karar verildi.

Navalni’yi destekleyenler onun adil bir formda yargılanmasının mümkün olmadığını söyleyerek, sokak şovları yoluyla hükümete baskı yapmayı hedefliyor.

Navalni tutuklandıktan sonra daha da el yükseltti ve taraftarları şu ana kadar en çok izlenen yolsuzluk araştırması görüntüsünü yayınladılar. Bu görüntü Putin’in yakın etrafının inşa ettirip ona armağan ettiği öne sürülen çok lüks bir “sarayı” ifşa ederek, onunla ilgili detaylı bilgiler veriyor.

YouTube/Alexei NavalnyPutin’in sarayı olduğu öne sürülen Karadeniz’deki bu yapıda kumarhane, buz hokeyi pisti ve bir şarap bağı olduğu belirtiliyor

Belgesel üslubundaki görüntüde bu sarayın Putin’in petrol zenginleri ve milyarderlerden oluşan en yakın etrafının sağladığı gayri legal fonlarla inşa edildiği öne sürülüyor.

Görüntü YouTube’da 100 milyon izlendi ve genç Ruslar ortasında çok tanınan olan TikTok’ta da viral oldu.

Bu bir gençlik hareketi mi?

Hareketin başını 35 yaşın altındaki bir kısmın çektiği açık. Bu, Vladimir Putin 2000 yılında iktidara geldikten sonra çocukluktan yetişkinliğe geçen bir jenerasyon.

Navalni 44 yaşında ve etrafındaki takım daha da genç. Farklı yaşlardan destekçileri var ancak en çok Rusya’nın dört bir yanındaki genç ve eğitimli bölümden dayanak alıyor.

Putin’in sarayının TikTok üzere bir mecrada yirmi yaş altındaki Ruslar tarafından yaygın olarak izlenmesi değerli bir gösterge olabilir.

Sokak şovları başlamadan evvel de bir kız öğrencinin, sınıfta duvardaki Putin fotoğrafını indirdiği bir görüntü Tiktok’da viral olmuştu.

Neler olabilir?

Devlet Lideri Vladimir Putin, Navalni’nin kanalında yayınlanan saray görüntüsünün düzmece olduğunu ima eden bir açıklama yaparken basın danışmanı da son protesto şovlarını önemsemiyormuş üzere göründü.

EPAProtestocular polisin sert müdahalesiyle karşılaştı

Ancak Kremlin’in kaygılandığına dair belirtiler var.

Evvelce Navalni’nin dikkate alınacak biri olmadığını, onu öldürmek isteseler şimdiye kadar çoktan ölmüş olacağını ima eden açıklamalar yapan yetkililer, onun Rusya’ya dönmesini engellemek için ellerinden geleni yaptılar, engelleyemeyince de Moskova’ya ayak basar basmaz tutukladılar.

Navalni’nin ülkeye dönüşünde ineceği havaalanı son anda değiştirildi ve havaalanına çevik güç konuşlandırıldı.

Düzenlenen protesto şovlarına karşı çok sert polisiye tedbirler alınması da bunlara eklendiğinde Kremlin’in muhalif başkanın oluşturabileceği tehdidi çok ciddiye aldığı anlaşılıyor.

Ancak Navalni’nin bahtının ne olacağı konusu Rusya yetkililerinin başını ağrıtıyor. Tutuklu bulunduğu müddet içinde başına bir şey gelirse bunun şovların daha büyümesi ve uluslarrası yaptırımlara yol açması riski var.

Havalni mahpusta çürümeye terkedilse de mahallî ve ulusal seviyede adil seçimler ve şeffaflık talebiyle kampanya yürüten Liyubov Sobol üzere muhalif önderler var.

Şu durumda bir çok şey muhalefete takviyenin ne kadar kitlesel olacağına bağlı.

Şayet protestolara iştirak ülke çapında yüzbinlerle büyürse yetkililerin, bunların Batı tarafından beslenen bir kaç bozguncu olduğunu sav etmesi güç olacaktır.

Her halukarda Navalni ve grubu yakın vakte kadar mümkün görünmeyen bir şeyi başardı: Rusya devlet medyasına girmeyi başardıkları üzere YouTube ve öbür toplumsal medya platformları üzerinden yürüttükleri kampanyalarla Putin’in iktidarına direkt meydan okumuş oldular.

Cumhuriyet