Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Banka kanunun 42. unsuru uyarınca hükümete açık mektup gönderdi. Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan’a gönderilen mektupta 2020 yılında enflasyonu etkileyen faktörler anlatıldı.
Merkez Bankası, hükümete gönderdiği açık mektupta şu tabirler yer aldı: “Yüzde 5 amacına varıncaya kadar gerçekleşen ve beklenen enflasyon oranı patikası ile para siyaseti faiz oranı patikası ortasındaki seviye güçlü bir dezenflansyonist istikrar gözetilerek oluşturulacak ve bu istikrar daima korunacaktır.” sözünü kullandı.
Enflasyon raporu sunumunda belirttiği üzere enflasyonda orta vadeli yüzde 5 maksadına varmak gayesiyle, enflasyon hedeflemesi rejiminin tüm ögeleriyle uygulanacağı belirtildi.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) 2006 yılı başından itibaren uyguladığı açık enflasyon hedeflemesi rejimi kapsamında, enflasyon amacından besbelli olarak sapıldığında yahut sapma mümkünlüğü ortaya çıktığında TCMB Kanunu’nun 42. hususu uyarınca “hesap verme yükümlülüğü” düzeneği devreye girmektedir. Bu kapsamda, TCMB’nin maksattan sapmanın nedenlerini ve alınması gereken tedbirleri Hükümete yazılı olarak bildirmesi ve kamuoyuna açıklaması gerekmektedir. 2020 yıl sonu enflasyonu gaye aralığının üzerinde gerçekleşmiştir. Bu metin, enflasyonun amaçtan sapmasının nedenleri ile gayeye ulaşmak için alınan ve alınması gerekenönlemleri açıklamaktadır. 2020 Yılında Enflasyonu Belirleyen Faktörler 2019 yılının Temmuz ayında başlayan faiz indirimleri 2020 yılının birinci yarısında Covid-19 salgınının olumsuz tesirlerini sınırlamaya yönelik olarak devam etmiş ve ilaveten kapsamlı genişleyici likidite adımları atılmıştır.
Para siyaseti faiz indirimleri ve bankacılık dalına sağlanan maksatlı ikidite imkânlarına ek olarak, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun Mayıs ayı başından itibaren geçerli olmak üzere bankaları temel olarak kredi kullandırmaya ve menkul değer almaya yönlendiren Etkin Rasyosu düzenlemesi de genişletici makro siyaset duruşunu belirginleştirmiştir.
Yıllık kredi büyümesi ikinci çeyrekten itibaren ivmelenmiş ve 2017 yılındaki Kredi Garanti Fonu kaynaklı süratli kredi genişlemesinin de ötesinde bir genişlemeye neden olmuştur (Grafik 1). Bu güçlü kredi genişlemesi firma kredilerinde olduğu kadar konut ve gereksinim kredileri başta olmak üzere kişisel kredilerde bariz gerçekleşmiştir. Krediler ve mali büyüklüklerde para siyaseti ve finansal siyasetlerle kısa müddette sağlanan süratli genişleme, iktisadi faaliyetteki süratli toparlanmayı desteklemekle birlikte cari süreçler istikrarını, dış finansman imkânlarını ve enflasyon görünümünü olumsuz etkilemiştir.
Mal ihracatındaki iyileşmeye rağmen, başta turizm olmak üzere hizmet gelirlerindeki düşüş ve ithalattaki canlanmayla birlikte cari süreçler açığı süratle artmıştır. Global belirsizliklere ek olarak yurt içinde enflasyon beklentilerinin bozulması dolarizasyon eğiliminin güç kazanmasına yol açmıştır. Bu devirde yurt içi yerleşiklerin döviz ve altın talebi artmış; altın ithalatının tarihi ortalamalarının epey üzerine çıkması dış dengeyi olumsuz etkilemiştir. Makrofinansal risklerin artması ve bekleyişlerin bozulmasıyla portföy ve swap piyasalarından yüksek hacimli yabancı sermaye çıkışları gözlenmiştir.
Eş anlı olarak yurt içinde mevduat dolarizasyonununkuvvetlenmesi ve gerçek kısmın yabancı para yükümlülüklerini azaltma eğiliminin hızlanması da dış finansman muhtaçlığını kıymetli ölçüde artırmıştır. Böylece, yurt içi talep kaynaklı süratli büyümenin yol açtığı dış dengesizlikler, ülke risk primlerini yükseltmiş, döviz kurları ve rezervler üzerinde baskıoluşturmuştur.
ALINAN TEDBİRLER
Enflasyon beklentilerinin denetim altına alınması ve enflasyon görünümüne yönelik risklerin sınırlanması hedefiyle, Ağustos ayı başından itibaren salgın periyoduna has siyasetlerde sıkılaşma adımları atılmaya başlanmıştır. Lakin, süratli kredi genişlemesinin birikimli tesirleriyle talep şartlarının sergilediği güçlü seyir, yılın ikinci yarısında cari istikrar ve enflasyon görünümünü olumsuz etkilemeye devam etmiştir. TCMB, enflasyon görünümüne dair risklerin bertaraf edilmesi, enflasyon beklentilerinin denetim altına alınması ve dezenflasyon sürecinin en kısa müddette tekrar tesis edilmesi için Kasım ayında siyaset faizini yüzde 10,25’ten yüzde 15’e yükselterek net ve güçlübir mali sıkılaştırma yapmıştır. Buna ek olarak, şeffaflığı ve öngörülebilirliği artırmak emeliyle sade bir operasyonel çerçeve benimsenmesine ve kısa vadeli tüm fonlamanın temel siyaset aracı olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı üzerinden yapılmasına karar verilmiştir. Bu doğrultuda, TCMB tarafından bir ay vadeli klâsik sistemli repo ihaleleri ve Geç Likidite Penceresi (GLP) imkânlarıyla sağlanan fonlama, 20 Kasım 2020 tarihinden itibaren temel para siyaseti aracı olan birhafta vadeli repo ölçü ihaleleriyle yapılmaya başlanmıştır. Kasım ayı PPK toplantısında, fiyat istikrarı temel hedefi doğrultusunda, nakdî transfer sisteminin aktifliğini artırmak için zarurî karşılık düzenlemesinde değişiklik gereksinimi olduğu değerlendirilmiştir. Bu çerçevede, gerçek kredi büyümesine nazaran farklılaşan mecburî karşılık oranları ve faiz/nema oranları uygulamasının yürürlükten kaldırılmasına ve mecburî karşılık oranlarının ve faiz/nema oranlarının tüm bankalar için tıpkı oranlar üzerinden uygulanacak biçimde yine belirlenmesine karar verilmiştir.
Mecburî karşılık sisteminin sade bir çerçevede uygulanması, para siyasetinde şeffaflığın ve öngörülebilirliğin artmasına katkı sağlamıştır. Buna ek olarak, Türk lirası ve yabancı para mecburî karşılık oranlarında yapılan değişiklikler TCMB’nin mali duruşunu ve mali transfer düzeneğinin aktif işleyişini desteklemiştir. Para siyasetindeki sıkılaşma ve fiyat istikrarına yönelik güçlü bağlantı piyasalara olumlu yansımış, finansal göstergelerde iyileşme sağlanmıştır. Fiyat istikrarı odaklı sade bir operasyonel çerçeve benimsenerek siyaset öngörülebilirliğinin artırılması sonucunda, Kasım ayından itibaren risk primi, döviz kuru oynaklığı ve uzun vadeli faizler gerilemiş, sermaye girişleri artmıştır.
Aralık ayında, 2021 yıl sonu iddia maksadını göz önünde bulundurularak güçlü bir mali sıkılaştırmaya gidilmiştir. Siyaset faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı yüzde 15’ten yüzde 17’ye yükseltmiştir. Aralık ayı kararını takip eden devirde memleketler arası emtia fiyatları ile kimi dallarda barizleşen arz kısıtlarının yanı sıra taban fiyat ve yönetilen fiyatlara ait gelişmeler, TCMB’nin 2021 yılı enflasyon görünümüne yönelik değerlendirmeleri üzerinde tesirli olmuştur. Gerçekten Ocak ayında, sıkı para siyaseti duruşunun enflasyonda kalıcı düşüşe ve fiyat istikrarına işaret eden güçlü göstergeler oluşana kadar “uzun bir müddet” korunacağı ve “gerekmesi durumunda ek sıkılaşma yapılacağı” tarafındaki kelamlı yönlendirmeyle sıkı duruş güçlendirilmiştir.
Kasım ve Aralık PPK toplantılarında gerçekleştirilen güçlü nakdî sıkılaştırmanın krediler ve iç talep üzerindeki yavaşlatıcı tesirlerinin daha besbelli hale gelmesi beklenmekte, böylece enflasyon üzerinde tesirli olan talep ve maliyet ögelerinin kademeli olarak zayıflayacağı öngörülmektedir. Bu çerçevede, enflasyonun 2021 yılı sonunda yüzde 9,4 olarak gerçekleşeceği, 2022 yıl sonunda yüzde 7’ye ve 2023 yıl sonunda ise orta vadeli amaç olan yüzde 5 düzeyine gerileyerek istikrar kazanacağı kestirim edilmektedir. Enflasyonun, yüzde 70 olasılıkla, 2021 yılı sonunda orta noktası yüzde 9,4 olmak üzere, yüzde 7,3 ile yüzde 11,5 aralığında; 2022 yılı sonunda orta noktası yüzde 7,0 olmak üzere yüzde 4,6 ile yüzde 9,4 aralığında gerçekleşeceği varsayım edilmektedir.
Kestirimler enflasyonun 2021 ve 2022 kestirim gayeleriyle ahengini sağlayacak bir parasalsıkılık seviyesi varsayımı altında üretilmiştir. Ayrıyeten, global büyüme ve dış talep görünümünde salgın kaynaklı olumsuz bir şokun tekrar yaşanmayacağı, global risk iştahında yaşanan olumlu gelişmeler ile birlikte Türkiye’ye mahsus risk algılarında iyileşmenin devam edeceği bir görünüm temel alınmaktadır. 2021 yılı için oluşturulan iddia patikasında fiyatlar, besin fiyatları ve memleketler arası emtia fiyatları enflasyonu üst taraflı, yönetilen/yönlendirilen fiyatlar ile enflasyon beklentileri ise enflasyonu aşağı istikametli etkilemektedir. Bu etkileşim içerisinde sıkı nakdî duruşun oluşturacağı güçlü tesirin, 2021 yıl sonu enflasyonunun yüzde 9,4 seviyesine gerilemesini sağlayacağı öngörülmektedir. Lakin, bu varsayımlar üzerinde üst taraflı riskler besbelli bir biçimde kıymetini korumaktadır. Bu nedenle, güçlü sıkı para siyaseti duruşunun devam ettirilmesi mecburilik arz etmektedir.
Cumhuriyet
