Haziran ayı ve yeni tekrar normalleşmeyle birlikte sanat hayatı da canlandı. Ekran ve klavye mahkûmiyeti, kanlı canlı buluşmalara dönüşüverdi. İstanbul’da iki sanat fuarı birden açıldı mesela geçen günlerde: Biri yıllardır heyecanla beklediğimiz İC fuarı, geçen yıllara nazaran biraz mahcup da olsa, her zamanki yerinde Lütfü Kırdar’daydı ve her zamankinden daha az bir iştiraki da olsa, bir Server Demirtaş’ın yeni işlerini görmek için gezmek isterdim! Ancak olmadı, bazen olamıyor, basına ayrılan sonlu saatler filan derken. Ankara’dan gelen bir fuar ise çok büyük sanatçı iştirakiyle İBB takviyesiyle Yenikapı’da açıldı ve galiba kendi kendine de kapandı. İstanbul’da bu işler biraz farklı yürüyor, Ekrem İmamoğlu’nun gidip gezdiğini bile İBB’nin toplumsal hesaplarından gördük, işin tanıtım kısmı eksik kaldı, biz öncesinde üretimci firmayla bir söyleşi yayımladık ancak kâfi değil. Tam da burada fuar mı stant mi sorusu gündeme geliyor. Ben mesela niçin kapıları tırmalamadım fuarlara gitmek için? Fuar, ismi üzerinde daha çok koleksiyonerler için. Gidip bakıp satın alıyorlar. Satın alma gayesi olmayanlar için bir toplumsallaşma yeri. Medya için de doğal tanıtım, izlenim, yazana kadar bitecek. Stantlar ise daha kalıcı işler. Emek verip yazdığınız, tanıttığınız işi okur da gidip görmek istiyor ve görebiliyor.
HOCALAR VE ÖĞRENCİLERİ
Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi’nin (SSM) yeni standı, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Ressam Hocaların Ressam Öğrencileri, haziran başında ziyaretçileriyle buluştu. Öncesinde de biz kültür sanat yazan, izleyenler, Nazan Ölçer’le buluştuk! Nazan Ölçer’in parlak müzeci mesleğini devlet kurumlarında çalıştığından bu yana izleyen biri olarak onun pandemi devrinde çalışamamaktan ne kadar bunaldığını kestirim edebiliyorum. SSM’nin başına geldiğinden beri yaptığı Kolu, Picasso üzere parlak sergilerle sanatı popülerleştirip büyük kitlelere ulaştırdığını herkes yaşadı; kapıyı kapatıp beklemek ona nazaran değil! Gerçekten elindeki büyük koleksiyona bakıp farklı bir tema bulmuş: “Tanzimattan Cumhuriyet’e ressam Hocaların ressam Öğrencileri!” Böylelikle Türkiye’de fotoğraf sanatının tarihi seyahatinin da izlenebileceği bir stant çıkıvermiş ortaya, SSM fotoğraf koleksiyonundan: Hoca Ali İstek, Halife Abdülmecid Efendi, Hüseyin Zekâi Paşa, İvan Konstantinoviç Ayvazovski, Şevket Dağ, Hikmet Onat, Hüseyin Avni Lifij, İbrahim Çallı, Nazmi Ziya Güran’ın yanı sıra öncü bayan sanatkarlardan Mihri (Müşfik) Hanım’ın ortalarında olduğu sanatkarların 115 eseri!
Stantta hocaların öğrencilerini etkileyişini, nesiller ortası değişimi ve ustalaşan öğrencilerin boynuz misali kulağı geçtiklerini de görmek mümkün. Üstelik de fotoğraf sanatı, malum dini nedenlerle fotoğrafın günah, yapıldığı vakit da karanfil ve gülden ibaret olduğu bir ülkede portreler ve hatta geç keşfedilmiş ancak sevilip benimsenivermiş biçimde ülkenin toplumsal, toplumsal ve ekonomik dönüşümünü izleme imkanı da sunuyor.
Bunda en büyük katkı da Tanzimat periyodunda, Fransa başta olmak üzere yurtdışına sanat eğitimine gönderilen ve Paris’te değerli ressamların atölyelerine devam eden, Osman Hamdi Beyefendi ve Halil Beyefendi üzere ressamlardan. Stantta bu sanatkarların görüntü ve natürmortlarının yanı sıra figürlü resme geçişleri, portreleri yer alıyor. Ki bu portrelerde bayanları görmek, Osmanlı’da bayanların Tanzimat Dönemi’nden itibaren görünür olması demek.
İSTANBUL İMAJLARI VE NÜ’LER
Stantta, İbrahim Çallı, Nazmi Ziya, Avni Lifij, Feyhaman Duran, Namık İsmail, Hikmet Onat üzere 1914 jenerasyonu ressamlarının İstanbul’un sokakları, meskenleri, tarihi yapıları, kıyıları ve Boğaz görünümünün resmedildiği tabloları da izleyiciye kent hakkında dokümanter üzere bilgi veriyor.
NÜ ÇALIŞMALAR
Halil Paşa, İbrahim Çallı üzere Türk ressamların Paris’teki akademik fotoğraf eğitimlerinde çıplak olgusuyla tanışmalarının akabinde verdikleri eserler de stantta, bu süreci yansıtan bir çerçevede ele alınıyor ki bu da harikulade bir değişim.
O devrin hoş sanatlar okulu Sanayi-i Nefise Mektebi’nde yabancı hocaların yerine atanan İbrahim Çallı, Feyhaman Duran, Hikmet Onat üzere isimlerin atölyelerinde yetişen ve Türkiye’de çağdaş sanatın temellerinde yer alan, Cumhuriyet’in birinci sanatçı kümesi Müstakiller de stantta sanat tarihindeki değerlerini yansıtacak bir kapsamla sunuluyor.
Bu stantta ve size daha evvel tanıtmış olduğum (1) Mili Saraylar Müze’siyle Dolmabahçe Sarayı içinde Veliaht kısmında yer alan Ulusal Saraylar Fotoğraf Müzesi ile birlikte Osmanlı periyodundan başlayarak Türk fotoğrafının başlangıcı ve gelişimi hakkında çok pahalı bir tanıtım yapılmış oluyor. Nazan Ölçer de müzeyi beğenmiş olduğunu sohbetimizde anlattığı için o notu da düşelim. Bu stant vefa gereği öğretmen ve sıhhat çalışanlarına fiyatsız, pazartesi dışında her gün 10.00-18.00 saatleri ortasında Sakıp Sabancı Müzesi’nde gezilebiliyor.
“Taksim Meydanı”, Nazmi Ziya Güran’ın fırçasından vakte tanıklık ediyor; 1935’teki haliyle, şimdiki Suriyelileri, Arap turistleri ve dilencileriyle dolu halinden çok farklı. Halil Paşa’nın “Ressam Kız ve Atölyesi” isimli çalışması da 1930’lu yıllardan belgesel üzere. İbrahim Çallı’nın 1912 tarihli “Hamakta Uzanmış Kadın” tablosu ise huzur veriyor. O periyodun fotoğraf öğrencilerinin okulun atölyesinde çektirdikleri anı fotoğrafı ise gülümsetiyor, şimdiki öğrencilerden hayli farklılar ve Rus model de çok doğal!
Cumhuriyet
