Sıhhat Bakanlığı, 1 Mart Pazartesi günü Türkiye’nin vilayet il koronavirüs risk haritasını yayımladı. Bu haritaya nazaran tümü ülkenin güneydoğu ve doğusunda olan 13 ilin dışında düşük riskli olduğu için mavi renkle görünen tek vilayet Uşak oldu.

Türkiye’nin en az göç veren vilayetlerinden biri olan ve battaniye, halı üzere dokumacılık fabrikalarının önemli bir iş alanı yarattığı Uşak, bu haritanın akabinde toplumsal medyada gündem oldu.

Haritadaki yerlerinin bile bilinmediğinden yakınan Uşaklılar, toplumsal medyada “Koronavirüs de nerede olduğumuzu bilmediğinden bizi bulamamış” yorumunu yaptı.

Pekala yaklaşık 370 bin nüfuslu bu küçük vilayet, etrafındaki yüksek risk bölgelerine ve yalnızca birkaç hafta öncesine kadar olay artışının en fazla olduğu vilayetlerden biri olmasına karşın bugün nasıl en düşük riskli vilayetler ortasına girmeyi başardı?

Bugüne kadar 25 bin 707 olay tespit edildi

Uşak vilayetine özel birinci duyuru, 3 Nisan 2020’de, yani Türkiye’deki birinci koronavirüs hadisesinin görüldüğü tarihten yaklaşık bir ay sonra yapıldı. O güne kadar vilayet genelinde 40 olay tespit edilmiş; dört kişi de Covid-19 sebebiyle hayatını kaybetmişti.

13 Ağustos’ta Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca, birinci defa Uşak’la ilgili özel bir açıklama yaptı:

“60 yaş ve üzeri etkin hastaların toplam hasta içindeki oranı açısından Gümüşhane ve Uşak, %35 ile en yüksek orana sahip.”

Hadise sayısının süratle yükseldiği vilayette sonbahar aylarında rekor kırıldı. Uşak Belediye Lideri Mehmet Çakın’ın da testi olumlu çıktı. Ekim ayına kadar vilayet genelinde tespit edilen toplam olay sayısı 6 bini bulmazken yalnızca Ekim ve Kasım aylarında 20 bine yaklaştı. Vilayet bazında Covid-19 kaynaklı vefat oranları kamuoyuyla paylaşılmadı lakin Uşak Belediyesi’nin internet sitesinde yer alan vefat bilgilerine nazaran Eylül ve Ekim aylarında bir evvelki sene yaklaşık 200 vefat görülürken 2020’nin birebir devrinde bu sayı 350’nin üzerine çıktı.

O devir hastanelerde yer bulmak bile neredeyse imkansız hale gelmişti.

AKP Uşak milletvekili İsmail Güneş, TBMM’de bu hafta yaptığı basın toplantısında vilayet genelinde bugüne kadar 25 bin 707 olayın görüldüğünü, 660 vatandaşın hayatını kaybettiğini söyledi.

Bu açıklamaya nazaran Uşak’ta nüfusun yüzde 7’den fazlasında bugüne kadar koronavirüs tespit edildi. Türkiye genelinde bu oran yüzde 3,3 civarında. Yani nüfusa nazaran Covid-19 görülme oranı Türkiye ortalamasının iki kat üzerinde.

“Hastanelerde boş yatak yoktu, testi olumlu çıkan babamı meskene geri götürdük”

Bütün ailesi Kasım ayında koronavirüse yakalanan lakin devlet vazifelisi olduğu için isminin kapalı tutulmasını isteyen Uşak’tan B.K., yaşadıklarını BBC Türkçe’yle paylaştı:

“Babam 65 yaşın üzerinde ancak esnaf olduğu için müsaade alarak her gün dükkanını açıyordu. Birinci belirtilerden birkaç gün sonra durumu ağırlaşınca, tanıdık bir tabibin olduğu bir özel hastaneye götürdük. Sonraki sabah teste çağırdılar, müspet çıktı. Daha evvel kalp ameliyatı geçirdiği ve sonra da öteki bir sorun sebebiyle bir böbreği alındığı için, belirtileri de ağır geçirince hastaneye yatırmak istediler. Fakat hastanelerde yer yoktu. Tanıdık hekim olmasına karşın boş yatak bulamadık. Tabip o gün bize ‘Hastaneye her gelen Covid-19, hiçbir serviste yer bulamıyoruz’ dedi. Meskene döndük ve bir odada babamı izole ettik.

“Birkaç gün sonra annem birebir belirtileri gösterdi. Temaslı olarak konuttan çıkmamız yasak olduğu için 112’yi aradım, bugün test için filyasyon grubu gönderiyoruz, konuttan çıkmayın dediler. Akşama gerçek annemin de durumu ağırlaşınca yine 112’yi aradım. Uşak’ta önemli bir yoğunluk olduğunu, filyasyon gruplarının gece 12’ye kadar çalıştığını söyleyip beklememizi istediler. Fakat o gece de bize sıra gelmeyince yeniden 112’yi arayıp müsaade alarak annemi de hastaneye götürdüm. Test sonucu müspet çıkınca onu da öteki bir odada izole ettik.”

37 yaşındaki öğretmen de bir müddet sonra tat ve koku kaybı, ateş üzere belirtiler gösterdiğini fakat durumu ağırlaşmayınca test yapmaya gitmediğini anlatıyor.

“Hastaneler doldu ve çok fazla yakınını kaybeden oldu, artık beşerler daha hassas”

Son olarak Şubat ayı ortasında açıklanan vilayet bazlı bilgilere nazaran Uşak’ta olay oranı 100 binde 27,70’ti. Bu oran 20-26 Şubat ortası devirde 100 binde 18,40’a geriledi.

AK Parti Uşak Milletvekili İsmail Güneş de TBMM’de düzenlediği basın toplantısında, Uşak’ta çok fazla kayıp verilince halkın bilinçlendiğini tabir etti:

Uşak Tabip Odası Lideri Adnan Memiş de, Medyascope ve Sözcü’ye yaptığı açıklamalarda, vatandaşların hastanelerde yer kalmaması üzerine işin ciddiyetini kavradığını söyledi:

“Salgının yükselişte olduğu periyotta hastaneler dolup taştığında, beşerler bunu gördü ve herkes çok kısa bir müddette haberdar oldu. Koronavirüsün çok önemli bir hastalık olduğunu anladılar. Beşerler yaşayarak gördüler. Çok yakını vefat edenler oldu. Bu ölümlerden sonra beşerler ayaklarını denk aldı. Kötüyü gördüler ve şu anda daha hassaslar.”

Küçük bir kent merkezi olan Uşak’ta toplu taşıma araçlarının çok fazla kullanılmaması da bu süreçte tesirli oldu.

“Normalleşmenin tesirini iki hafta sonra göreceğiz”

Yılın başından bu yana çok sayıda şahısta koronavirüs görülünce yaşlıların konuttan neredeyse hiç çıkmamaya başladığını belirten Uşaklı öğretmen B.K., normalleşmeyle birlikte sayıların tekrar artmasından ise tasa ediyor:

“Uşak’ta kısıtlamalar kalkınca aslında değişen çok bir şey olmadı. Kısıtlama olduğunda da herkes dışarıdaydı, kimse dikkat etmiyordu. Herkes ‘bize bir şey olmaz’ diyordu. Geceleri dışarıdan kalabalık sesleri geliyordu, hafta sonları da parklar bahçeler dopdoluydu. Biz, tespit edilenlerden de fazla kişinin koronavirüsü geçirmiş olabileceğini düşünüyoruz. Çoğunluk geçirdiği için bağışıklık oluşmuş olabilir. Turizm de olmadığı için kente çok gelen giden yok, bunun da tesiri oldu.

“Sadece okullardan korkuyorum. Birden teğe okulların açılması iki hafta sonra tesirini gösterebilir, sayılar tekrar yükselebilir.”

Uşak’ta sokağa çıkma kısıtlaması olan 65 yaş üstü nüfusun oranı yüzde 12,75; 20 yaş altının nüfusa oranı da yüzde 25,3. Nüfusun yüzde 40’a yakını kısıtlamalardan büyük oranda etkilendi.

Türkiye’deki 65 yaş üstü vatandaşların nüfusa oranı ise yüzde 9,51. Yani Uşak Türkiye’nin yaşlı kentlerinden. Son periyotta kısıtlamalara ciddiyetle uyulması, insanların sokaklarda ellerinde karton bardaklardaki Uşak’a özel tarhana çorbasını içerek dolaştığı kentin mavi renk almasını ve birkaç gündür gündem olmasını sağlamış üzere görünüyor.

Milletvekili Güneş de, tarhanaya vurgu yapıyor ve “Belki bilimsel olarak ispatı sıkıntı olan fakat çocukluğumuzdan bu yana şifa kaynağı olduğuna inandığımız Uşak tarhanasının da büyük rolünün olduğunu düşünmekteyiz.” diyor.

Cumhuriyet