TÜİK’ten yapılan açıklamaya nazaran, her yıl fiyat derlenen yerleşim yerleri ve iş yerleri, endeks sepetinde yer alan eserler ve yükleri ile eserlerin tarifleri güncelleniyor. Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) sepeti ve tartıları ile açıklanan değişim oranları tek birey ya da belli bir gelir kümesine ilişkin olmayıp, ülke ortalamasını söz ediyor.
EN ÇOK SATIŞ YAPAN FİRMALARDAN FİYAT DERLEMESİ AMAÇLANIYOR
2019 yılından itibaren Gelir Yönetimi Başkanlığından (GİB) iş yerlerine ilişkin ciro datalarının elde edilmesi ile perakende kesiminde yer alan marketler ve giyim mağazaları için ciro pahaları kullanılarak iş yeri örneklemi yapılıyor. Her yıl aralık ayında en şimdiki ciro dataları incelenerek, vilayet bazında fiyat derlenen marketler ve giyim mağazaları gözden geçiriliyor. Perakende bölümünde yer alan marketler ve giyim mağazalarının vilayet bazında ciro büyüklükleri temel alınarak tüketicilerin o vilayette ağır olarak tercih ettiği, en çok satış yapan zincir ve lokal firmalardan fiyat derlenmesi amaçlanıyor.
2021 yılında TÜFE’de 81 ilin tamamı ve 225 ilçe kapsamında, 27 bin 980 iş yeri ve 4 bin 274 konuttan (kira), 415 unsur, 901 unsur çeşidi için her ay yaklaşık 550 bin 632 fiyat derlenecek.
Her yıl aralık ayında yapılan güncellemede, yükü artan mal ve hizmetler endeks sepetine dahil edilirken, yükü azalan eserler sepetten çıkartılıyor. Bu nedenle, TÜFE sepetinde yer alan eserlerin sayısı her yıl değişim gösteriyor.
Sepetten çıkan unsurlar ise tere, erik, olağan buzdolabı (derin donduruculu), karışım kumaşlar ve şofben olarak belirlendi.
ANA KÜME TARTILARI
2021 yılı TÜFE hesaplamalarında kullanılacak ana küme yükleri da belirlendi. Buna nazaran, besin ve alkolsüz içeceklerin tartısı yüzde 22,77’den yüzde 25,94’e çıkarıldı. Salgın sürecinde ehemmiyeti artan sıhhatin yükü ise yüzde 2,80’den yüzde 3,25’e yükseltildi.
Konut, haberleşme, konut eşyası kümelerinin tartısı artarken, alkollü içecekler ve tütün, giyim ve ayakkabı, eğitim, lokanta ve oteller üzere kümelerin yükü azaldı.
Kelam konusu yükler, alkollü içecekler ve tütün için yüzde 4,88, giyim ve ayakkabı için yüzde 5,87, konut için yüzde 15,36, konut eşyası için yüzde 8,64, ulaştırma için yüzde 15,49, haberleşme için yüzde 4,64, cümbüş ve kültür için yüzde 3,01, eğitim için yüzde 2,28, lokanta ve oteller için yüzde 5,91, çeşitli mal ve hizmetler için yüzde 4,73 oldu.
COVİD-19 SALGINI, TÜKETİM HARCAMALARINI DEĞERLİ DERECEDE ETKİLEDİ
2020 yılında ortaya çıkan Covid-19 salgını, hane halkı tüketim harcamalarını kıymetli derecede etkiledi. Salgın sebebiyle tüketim alışkanlıklarında oluşan değişimlerin bir kısmı süreksiz olurken, kimilerinin ise uzun mühlet devam etmesi öngörülüyor.
2021 yılında da devam etmesi beklenen kelam konusu tesirlerin TÜFE tartılarına en şimdiki halde yansıtılması için Avrupa Birliği İstatistik Ofisi (EuroStat) Aralık 2020’de metodolojik kılavuz yayımladı.
Covid-19 salgını devrinde toplum sıhhatine risk oluşturmamak için Nisan 2020 prestijiyle TÜİK’in tüm hane halkı anketlerinde yüz yüze görüşme uygulaması süreksiz mühletle durduruldu. Bu sebeple TÜFE tartılarının temel data kaynağı olan, kapsamı gereği farklı bir data derleme prosedürüyle uygulanması mümkün olmayan hane halkı bütçe anketi, 2020 yılı için tamamlanamadı. 2021 yılı TÜFE yük güncellemesi EuroStat’ın hususa ait kılavuzunda belirtilen prosedürler doğrultusunda hesaplandı.
Covid-19 salgınıyla birlikte hane halkı harcamalarına dahil olan kimi unsur çeşitleri (maske gibi) 2021 yılında sepet kapsamına alındı. Cerrahi maske, unsur çeşidi olarak “diğer sıhhat ürünleri” unsurunun altında yer alıyor.
KİMİ ESERLERE AİT UNSUR ÇEŞİT SAYISI VE TARTILARI GÜNCELLENDİ
2021 yılında TÜFE husus sepetinde, “kabartma maddeleri” başlığı altında yer alan “kuru maya” unsur çeşidi için tarif değişikliği yapıldı.
Daha evvel muhakkak bir gramajda satışa sunulan bir paket kuru hamur mayası fiyatı takip edilirken, alanda tespit edilen gramaj farklılıkları nedeniyle ölçü ünitesi değiştirildi ve kilogram bazında eser fiyatı takibine geçildi.
Ayrıyeten, “beyaz peynir”, “sigaralar”, “diğer sıhhat ürünleri”, “otomobil (dizel)”, “otomobil (benzinli)” ve “resmi evraklarla ilgili hizmet ücreti” unsurlarına ait unsur çeşit sayısı değiştirildi ve yükleri güncellendi.
Bu değişikliğin sebebi, hane halklarının husus çeşidi seviyesinde değişim gösteren yeni tüketim tercihlerinin ayrıntıya yansıtılabilmesi oldu. Örneğin, “sigaralar” için yeni bir eserin (madde çeşidi) piyasaya girmesi yahut yaygın olarak tüketilir hale gelmesi durumunda husus sepetine çeşit olarak eklenmesi gerekiyor.
Birebir durum arabalar için de geçerli. Her yıl yeni modellerin piyasaya girmesi ve kimi modellerin üretimine son verilmesi nedeniyle “otomobil (dizel)” ve “otomobil (benzinli)” hususları için fiyatı derlenen marka ve modeller güncelleniyor. Ayrıyeten tüketicilerin vakit içinde değişen vites çeşidi üzere tercihleri de husus çeşidi ve tartılarına yansıtılıyor.
“Beyaz peynir” tarifinin hane halkları tarafından yaygın olarak tüketilmeye başlanan peynir çeşitlerini de kapsayacak biçimde genişletilmiş olması da bu kapsamda gerçekleştirildi.
Ocak 2021 devri prestijiyle yayımlanan ortalama husus fiyatlarında kelam konusu hususlar için gözlenecek fiyat değişimlerinin bu kapsamda kıymetlendirilmesi gerekiyor.
FİYAT DERLEME DEVİRLERİ
TÜFE kapsamında fiyat derleme sıklığı piyasadaki fiyat gelişimini yansıtacak biçimde yapılıyor. Fiyat hareketliliği yüksek eserlerde daha sık aralıklarla fiyat derlemesi kelam konusu oluyor.
Ay içinde meydana gelebilecek fiyat farklılaşmasının yakalanabilmesi gayesiyle taze zerzevat ve meyve, tüp gaz, LPG, futbol maçına giriş fiyatı ile seçilmiş besin eserleri haftada 1 defa olmak üzere, ayda 4 kez derleniyor. Sigaralar, benzin-mazot, altın fiyatları (günlük), bunların dışında kalan öteki tüm husus çeşitlerinin fiyatları için ayda iki defa derleme yapılıyor.
Covid-19 salgını periyodunda uygulanan kısıtlamalar sonucunda kimi iş yerleri kapandı ya da çalışma saatleri değiştirildi, birtakım hizmetler ise sağlanamadı. Bu süreçte, TÜFE hesaplamalarının aksamadan devam etmesi için alanda fiyat derleme çalışmaları mümkün olduğunca devam ettirildi.
Kısıtlamalar nedeniyle alanda fiyata erişilememesi durumunda EuroStat tarafından kılavuzda önerilen alternatif tekniklere başvuruldu. Bu kapsamda telefon ile fiyat derleme, internet ve barkod bilgileri fiyatlarının kullanılması, e-posta ile fiyat toplama üzere alternatif bilgi kaynakları kullanıldı.
BARKOD DATALARI, DATA DERLEME SÜRECİNE ENTEGRE EDİLDİ
Tüketicilerin satın aldığı eserlere ait bilgiler, çeşitli mali süreçlerin gerçekleştirilebilmesi için ticaret kesiminde faaliyet gösteren firmalarca kayıt altına alınıyor. Son yıllarda birçok ulusal istatistik ofisi, perakende marketler tarafından tutulan bu satış datalarının TÜFE’de data kaynağı olarak kullanımı üzerinde çalışıyor.
TÜİK’in, barkod (satış) datalarının TÜFE bilgi derleme süreçlerine entegre edilmesine yönelik çalışmaları 2018 yılından beri devam ediyor. Bu kapsamda perakende ticaret kesiminde kıymetli hisseye sahip zincir marketlerden sağlanan dataların 2020 yılında tahlil süreçleri tamamlandı ve bilginin TÜFE hesaplamaları için kullanıma hazır hale getirilebilmesine yönelik öbür çalışmalar (sınıflama, kod eşleştirmeleri gibi) yapıldı. 2021 yılı TÜFE hesaplamalarında perakende ticaret bölümünde kıymetli hisseye sahip zincir marketlerden sağlanan barkod (satış) dataları kullanılmaya başlandı.
Böylece, ayın muhakkak günlerinde alandan derlenen fiyatlar yerine, firmalardan sağlanan şube bazında günlük satış ve ölçü bilgileri kullanılarak ayın genelini kapsayan fiyatlar endekse dahil edildi. Barkod datalarının sisteme dahil edilmesiyle TÜFE kapsamında derlenen toplam fiyat sayısının yaklaşık yüzde 21’i zincir marketlerden direkt temin edilmiş olacak.
Cumhuriyet
