Dünya, 2019’un son aylarından bu yana yeni tip koronavirüs (Covid-19) pandemisi ile gayret ediyor. Covid-19’a karşı aşılama çalışmaları devam ederken, ortaya çıkan yeni varyant çeşitleri de kaygı yaratıyor.

Son olarak geçtiğimiz günlerde yapılan araştırmalar sonucu, koronavirüsün yeni bir varyantının daha ortaya çıktığı tez edildi. İngiltere’de tanımlanan ve ‘Kıyamet varyantı’ olarak isimlendirilen ‘Doomsday Varıant’ını, Biyokimya Uzmanı Soner Yeşilbaş Cumhuriyet‘e anlattı.

‘KIYAMET VARYANTI’ UYARISI

İngiltere’nin açıklayıp, üstünde çalıştığı kıyamet günü varyantı nedir?

Maalesef, “varyant” kavramının karaborsa kirli yüzü de mevcut. Ticari ve endüstriyel istikameti yadsınamaz seviyede gelir kaynağına dönüşmüş aşı üreticilerinin birbiriyle yarış ve savaşları, virüsle savaşın önüne geçmiş durumda. Dünyada hala faal olarak uygulanan önde gelen aşı markaları; Pfizer Biontech(RNA aşısı), ModeRNA(RNA aşısı), Sinovac-CoronaVac (inaktive aşı), Oxford-AstraZeneca (vektör aşı), Jannsen (vektör aşı), Sputnik (vektör aşı) ortasındaki ticari rekabetin bir tesiri olarak bilim dünyasında zihin bulanıklığı yaşandığı kanaatindeyim.

Varyantın bulaşıcılığı hakkında bir yorum yapmak mümkün mü?

Koronavirüs, varyantlar üzerinden hastaların kabusu. Bu varyantlardan en dikkat çekeni ise 4. dalganın baş aktörü olarak anılan Delta varyantı idi.

Hadise artışlarına bilimsel yaklaşım gösterilmediği için ve yalnızca fail kovalandığından, Delta varyantı uzunca müddet başaktör koltuğunda oturduktan sonra artık yeni varyantların ismi eskisini unutturacak süratte. Böylece “kıyamet varyantı” ortaya atıldı. Halbuki tüm varyantlar ‘kıyamet’, ve maalesef koronavirüsle gayret hala finish bandını göğüslemekten uzak. Dünya çapında bilim insanlarının kıymetli bir kısmı bunu doğruluyor.

‘NİHAİ VARYANT’

‘Kıyamet varyantı’ tabiri, Prof. Zhengli’ nin, Covid’in en sonunda Wuhan’dan gelen özgününden 600 kat daha bulaşıcı bir varyanta dönüşebileceğini tez etmesinden sonra ortaya çıktı. İsrail’deki bir laboratuvar ise, hakikat mutasyon gerçekleşirse Covid’in çok daha süratli yayılabileceğini ortaya attı. Bu ortada, ABD’de Delta ve Lambda sularından daha makûs yeni bir Covid varyantının ortaya çıkmasından korkulduğu da savlar ortasında. Amerika’daki hadiseler tekrar artarken, epidemiyologlar, “daha fazla hadise eşittir daha fazla varyant, o da eşittir daha makûs gidişat” diyerek üstte bahsettiklerimi öteki sözlerle ifade ediyorlar. Amerika’da bir kanalda dinlediğim bir epidemiyolog, “Bir sonraki varyant, kortikosteroidlerden yarar görmeyen Delta olabilir” dedi. Umarım haklı çıkmaz. Kortikosteroidler bu enfeksiyondaki sitokin fırtınasında klinisyenlerin elini güçlendiren en değerli ilaçlardan biri.

Üstteki senaryolar, komplo teorileri değil, şahsen 2 yıldır dünyanın başına bela olmuş bir hastalığa inanmak zorunda kaldıysak, bundan sonra inanılmaz hiçbir şey yoktur. Sadece bu sebepten hastalığın birinci duyurulduğu Çin Halk Cumhuriyeti Wuhan’da üçü belirti veren ve beşi vermeyen toplam sekiz yeni olay bildirimiyle bile alarma geçilmesi, mevzunun ne ciddiyette ele alındığını gösteriyor. Kentin sıhhat yetkilisi, kentin 11 milyon sakininin tamamı için “hızlı bir biçimde kapsamlı nükleik asit testi başlattığını” söyledi. Tüm bunlar bize savaşın bitmediğini gösteriyor.

‘YAMAN ÇELİŞKİ’

Birtakım bilim insanları varyantın temelsiz olduğunu argüman ediyor. Bu bahis hakkında ne düşünüyorsunuz?

Katie Davis isimli muhabirin 5 Ağustos 2021 tarihli bir haberinde Prof. Dr. Shi Zhengli’ nin, People’s Daily’ye şunları söylediği tez edildi:

“Enfekte hadiselerin sayısının çok fazla olması koronavirüsün mutasyona uğraması ve seçilmesi için daha fazla fırsat sağladı. Yeni varyantlar ortaya çıkmaya devam edecek.”

Ayrıyeten diğer bir yabancı gazetenin internet sitesinde yakın vakitte Oxford-AstraZeneca Aşı Yöneticisi Profesör Andrew Pollard, “Veriler, Covid aşılarının, virüsün bulaşmasını önlemektense, hastaneye yatışları engellemekte daha başarılı olduğu istikametinde. Aşılarda şimdiye kadar gördüğümüz şey, hastaneye yatış ve mevte karşı muhafaza, hafif enfeksiyona karşı muhafazadan çok daha yüksek olması” demişti.

Biyokimya Uzmanı Soner Yeşilbaş

Yakın vakitte konuşan bu iki profesörün bu husus dışındaki teklif ve tasaları çok benzeri. Aşılamayı öneriyorlardı, yeni varyantlara hazırlıklı olmamız gerektiğini belirtiyorlardı. Benim gördüğüm çelişki ise şöyle: Aşıların, hastalığın yayılımını engellemediğini lakin hafif atlatılmasını sağlayarak hastaneye yatışları azalttığını öne süren Pollard ile, virüsün mutasyonlara uğraması ve dehşetli varyantların ortaya çıkmasının sebebi aşılanmama olduğunu öne süren Zhengli’ den biri yanılıyor olmalı. Prof. Shi Zhengli varyantların sebebini “enfekte insanların sayısının fazla olması” olarak görüyor.

Prof. Andrew Pollard ise aşının enfekte insan sayısını azaltmadığını söylüyor. Üstelik hastalığı hastane dışında hafif atlatan aşılı bireylerin hastalığı daha fazla beşere bulaştırma ihtimali de hiç azımsanacak üzere görünmüyor. Yani aşılanmayı öneren bu iki profesörün söylediklerini üst üste koyduğumuzda, fecî yeni varyantlarının sebebinin “aşılanma” olduğu sonucu ortaya çıkar ki, asıl kıyamet senaryosu bu olurdu. Bir an için bu iki profesörün söylediklerinden doğal olarak ortaya çıkan sentezin yanlışsız olduğunu varsayarsak, aşıların hafif enfeksiyonu engellememesi halinde, bir varyant, aşının hedeflediği bölgeleri yenilemek ve mutasyonla değiştirmek zorunda kalacak. Bu ise mRNA aşılarında daha yüksek mümkünlük olacak. Zira mRNA aşıları yepyeni virüse ilişkin tek protein yapısı olan “spike proteini”ni içeriyor.

Fakat inaktif virüs içeren aşılar (Sinovac, CoronaVac) ise virüse ilişkin “dört yapısal protein” olan spike (S), zarf (E), membran (M) ve nükleokapsid (N)” üzere çeşirti viral gayeleri bağışıklığımıza tanıtıyor ve bu dörtlünün de tıpkı virüs üzerinde mutant halde olması mümkünlüğü çok düşük olacak. Yani bir kişi aşı olmaya karar verdiyse, bu aşının inaktif virüs (Sinovac) olması en makul formül olarak karşımıza çıkıyor. Bu sayede hem ferdi ölçekte hem de yeni varyant tehditlerini azaltma manasında inaktif virüs kullanımını makul aşı tercihi olarak kıymetlendirmek daha akla yatkın.

AŞI VE İLAÇ SANAYİSİ

Mirror Gazetesinin argümanına nazaran pandemi sürecini Eylül sonuna kadar bitireceğiz. Sizce pandeminin bitiş süreci ne vakit olacak?

Pandeminin ne vakit biteceği, Dünya ölçeğinde pandemiyi gelir kaynağına dönüştürmüş kişi ve kurumların kararına bağlı.

Haber: Senanur Yıldırım

Cumhuriyet