Devlet sanatkarı ve orkestra şefi Rengim Gökmen, kendisinin de öncülerinden olduğu ve Kadıköy Belediyesi’nin takviyesiyle kurulan Pandemi Orkestrası’na ait “Pandemiden maddi taraftan etkilenen, sabit geliri olmayan, hiçbir yerde takımı bulunmayan gençlerimize bir yol açalım istedik. Orkestra şeflerinin, solistlerin fiyat talep etmeden sahneye çıktığı, gelirin sanatçı arkadaşlarımıza gittiği bir çerçeve çizdik. Sanatkarın soluk alabilmesi için sahneye çıkması lazım. Bu bakımdan bu aktifliklerin bu türlü güç periyotlar için çok olumlu olduğunu düşünüyorum” diye konuştu. Gökmen, “soluk almak için sahneye çıkmaları” gerektiğine de işaret ederek sanatkarların bir an evvel her türlü önlem alınarak sahnelere dönmesini dilediğini kaydetti. Gökmen, “Çünkü bu bir yıllık ayrılık, en az 4-5 yıl telafi edilemeyecek kadar büyük ziyanlar açıyor” görüşünü lisana getirdi.
Gökmen, salgın nedeniyle konserlerden uzak kaldığı günleri ve bugünlerde yaşanan değişimi Cumhuriyet’e kıymetlendirdi.
– Salgındaki birinci kapanma devrinde neler yaşadınız?
Ömrümüz boyunca öngöremediğimiz en değerli olgu bu oldu. Bunu öngörebilmek zordu. 11 Mart günü İstanbul’da en son konserimi yaptım. 13 Mart günü Ankara’da konserimiz vardı. Hatta Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası’yla (CSO) Hasan Uçarsu’nun “Troya’dan Çanakkale” isimli yapıtının provalarını yapıyorduk. Ama 13 Mart akşamı konserler iptal oldu. O devirden beri birkaç tane kayıt konseri yapmış olmakla birlikte geçmiş yıllarla kıyaslanamayacak bir biçimde çok az sayıda konser gerçekleştirdik. Devlet senfoni orkestraları ekim başında birkaç konser gerçekleştirdi lakin bunlar devam etmedi. Şu anda da öngörülemezlik devam ediyor. Biz tıp insanı olmadığımız için de bu türlü bahislerde fikir yürütmemiz sıkıntı oluyor. Kapandıktan sonra birinci konserim Borusan Filarmoni Orkestrası’nın bir kayıt konseri oldu. Ağustos ayında gerçekleşmişti. O vakte kadar hiç konser yapmadım. Bu kadar uzun bir müddet konser vermeden geçirdiğim, ömrüm boyunca hiç olmamıştı.
‘KENDİ KENDİME KALMA FIRSATI BULDUM’
Ekseriyetle kurallara ahenk sağlayan bir kişiyimdir. Vakit zaman meşhur muharririn da söylediği üzere, “Hayallerimi bulandırıp kendimi karamsar şartlara alıştırırım.” Zati orkestra şefliği direnç gösterme, dayanma mesleğidir. Çeşitli insani ya da öteki nedenlerle oluşmuş olumsuz faktörlere direnme sanatıdır. Bu bir gemi kaptanlığı, uçak pilotluğu üzeredir. Bir pilotsanız 40 yılda bir olabilecek makûs şartları da düşünerek eğitilirsiniz. Bu süreç de benim için o denli oldu. Bir yandan da olumlu tarafları olduğunu düşünüyorum. 40 yıldır kendime ayıramadığım vakti, aileme, etrafıma ayıramadığım vakti, bu devirde buldum. Okuma, kendi kendime kalma fırsatı buldum. Bunlar da çok pahalıydı.
– Pekala, sanatkarlar bu durumdan nasıl etkilendi?
Bunu iki noktada kıymetlendirmek lazım. Bir mesleksel bir de insani manada. Sabit gelirleri olmayan, takımı bulunmayan, özgür çalışan çok önemli sayıda sanatçı arkadaşımız var. Bu sanatkarlarımızın önemli manada geçim kahrı oldu. Ayrıyeten bizim sanatlarımız performans ismi altında lisana getirilir. Performansı bir noktada daima tutabilmek için çalışmak gerekir. Bir keman sanatkarının günde en az 4-5 saat, hatta 8-10 saat kadar ferdi olarak çalışmasını sürdürmedikçe ilerlemesi mümkün değildir. Aksi takdirde sahip olduğu seviyeyi muhafazası mümkün olmaz. Bunu tahminen bir keman sanatkarı konut ortamında yapabilir. Fakat bir trombon sanatkarı, timpani sanatkarının yapabilmesi çok da mümkün değil. Ayrıyeten bizim işimiz birlikte yapılan bir iş. Kişisel olarak maharetinizi koruyabilirsiniz. Lakin birlikte çalma marifetleriniz, ekip ruhunuz körelebilir. Ben bu bakımdan performans sanatlarının çok büyük darbe aldığını düşünüyorum. Sanatkarlarımızın bir an evvel her türlü önlem alınarak sahnelere dönmesini diliyorum. Zira bu bir yıllık ayrılık, en az 4-5 yıl telafi edilemeyecek kadar büyük ziyanlar açıyor.
– Kadıköy Belediyesi’yle sanatkarların sahneye dönmesi için bir çalışmanız oldu. Bir “Pandemi Orkestrası”yla sahneye çıkmıştınız… Bize bu çalışmanızdan kelam edebilir misiniz?
Kadıköy Belediyesi Sanat Danışmanı ve Süreyya Operası Sanat Direktörü Sayın Murat Katoğlu Hocamızla yaz devrinde buluşmalarımız oldu. Pandemiden maddi taraftan etkilenen, sabit geliri olmayan, hiçbir yerde takımı bulunmayan gençlerimize bir yol açalım istedik. Bu yol, ırmaktan kaşıkla su taşımak üzere olabilir lakin öteki örnekler de oluşturabilir fikriyle Kadıköy Belediye Lideri Sayın Şerdil Dara Odabaşı’na ilettik. Kendisi çok sıcak ve olumlu yaklaştı. Bu projeye çok kıymetli sanatkarlar dayanak verdi. İdil Biret, Gürer Aykal, Gülsin Onay, Cihat Aşkın bu projeye takviye verdi. Artık bu dayanaklar de devam ediyor. Hakan Şensoy, Oğuzhan Balcı, Oğuzhan Kavruk’un ve Gökhan Aybulus’un takviyeleriyle bu proje Kadıköy halkından ilgi gördü. Kadıköy Belediyesi Süreyya Operası’nda her ay bu konserler devam ediyor. Konserlerin ana prensibi, sabit geliri olmayan sanatkarlara takviye verebilmek. Orkestra şeflerinin, solistlerin fiyat talep etmeden sahneye çıktığı, gelirin sanatçı arkadaşlarımıza gittiği bir çerçeve çizdik. Bunun öbür belediyelere, lokal idarelere de örnek olmasını diliyoruz.
‘KÜÇÜK TAKIMLI YAPITLARI TERCİH EDİYORUZ’
– Sanatkarlar uzun bir müddetten sonra maskelerle yine sahneye döndü. Yine sahnede olmak nasıl bir histi?
Sahnede olmanın şartları biraz değişti. Orkestralar her vakit yakın aralıkla oturur. Biz de daima daha yakın oturmalarını önerirdik. Birliktelik için bu gereklidir. Artık tam aksisi bir durum var. Mümkün olduğu kadar uzaklıklı olmalarını istiyoruz. Küçük takımlı yapıtları tercih ediyoruz. Bildiğiniz üzere seyirci sayısı da 3’te 1 oranda kabul edilebiliyor. Seyircisiz kayıt konserleri de yapıyoruz. Bütün bunlar konser konseptimizde kıymetli değişiklikler yarattı. Canlı konserlerin o sıcak ve beşerden beşere geçen hissinden bir ölçüde yoksun kaldık. Lakin sanatkarın soluk alabilmesi için sahneye çıkması lazım. Bu bakımdan bu aktifliklerin bu türlü güç periyotlar için çok olumlu olduğunu düşünüyorum. Umuyorum önümüzdeki yıl daha hoş olur. Eski tertiplerde konserlerimizi yapabiliriz.
– Salgın sürecinin sanatta nasıl değişiklikler yaratacağını düşünüyorsunuz?
Bu türlü kırılma anları birinci olarak sanata ve eğitime yansır. Bu müddette en büyük darbeyi alan sanat oldu. Sanatın yokluğu çok geç fark edilir ancak fark edildiğinde de çok geç olur. Bedeli çok ağır olur. Bu bakımdan maalesef bütün toplumlarda bütçe kesintileri yapıldığı vakit birinci akla gelen kültür alanı oluyor. Zira bugünden yarına karın doyurmayan şeyler 100 yıl sonrasına yapılan yatırımlardır. Bu nedenle birinci bu yatırımların kaynağı kesilir. Ben toplumumuzun şuurlu olduğunu ve sanatkarlarımızın bu süreci en az ziyanla atlatacağını umut ediyorum. Eğitim alanında aldığımız yaralar Türkiye’nin çeyrek yüzyılını etkileyecek. Kültür ve sanat alanında aldığımız yaralarsa yarım yüzyıl sonrasını etkileyecek ziyanlar yaratacak. Bunun şimdiden farkında olmalıyız. Bilhassa toplum olarak alınan önlemlerin bu tramvayı bir an evvel atlatabilmek ve istek ettiğimiz hayata dönmek için olduğunu bilmemiz ve çok dikkatli olmamız gerekiyor. Sanat zordur fakat sanatsız kalmanın bedeli çok daha ağır olacaktır. Bu bedeli çocuklarımıza ödetmeyelim.
Cumhuriyet
